Rất không ít người đều hiểu được Lê Lai vẫn đổi áo liều mình cứu vãn chúa, góp Lê Lợi thoát ra khỏi vòng vây của quân Minh trong những năm đầu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Tiếp nối Lê Lai bị giết mổ còn Lê Lợi giữ lời hứa so với ông. Tuy nhiên một số nhà phân tích lại không chấp nhận với quan điểm này, trích dẫn một quãng trong Đại Việt sử ký kết toàn thư, cho rằng Lê Lợi đã sai khiến giết Lê Lai vào năm 1427 vì chưng “cậy công nói năng khinh mạn”. Dưới đây, công ty chúng tôi xin trích lược lại một số trong những tranh luận về sự việc này trên tập san Chim Việt Cành Nam với trang Nghiên cứu lịch sử dân tộc để độc giả cùng tham khảo.

Bạn đang xem: Liệu lê lợi có giết lê lai?

Tóm tắt:Điểm lại ghi chép về Lê Lai qua các tư liệu lịch sử“Suy đoán” về vấn đề Lê Lợi giết mổ Lê LaiTìm thấy lời thề của Lê LợiNho thần đời chúa Trịnh đang nhúng bút làm không đúng sự thật?
*
(Tranh minh họa: họa sĩ Sỹ Hòa, báo Bình Phước Online)

Điểm lại biên chép về Lê Lai qua các tư liệu kế hoạch sử

Năm 1418, tại khu đất Lam Sơn, Lê Lợi cùng 18 tín đồ bạn tận tâm khởi nghĩa chống quân Minh. Năm sau, nghĩa quân bị quân Minh vây sinh hoạt núi Chí Linh.Quan nhà Minh biết rằng Chí Linh là chỗ Bình Định vương vãi (Lê Lợi) lui tới, bèn đem binh mang lại vây đánh. Vương bị vây nguy cung cấp lắm, new hỏi các tướng rằng : có ai làm cho được như người Kỷ Tín cách nay đã lâu chịu chết vậy cho vua Hán Cao không ? Bấy giờ bao gồm ông Lê Lai liều mình bởi vì nước, xin mặc thay áo ngự bào, cưỡi voi ra trận hành động với giặc. Quân Minh tưởng là Bình Định vương thật, xúm nhau lại vây đánh, bắt được thịt đi rồi rút quân về Tây Đô.Vương nhờ tất cả ông Lê Lai chịu bỏ mình cứu vớt chúa, new thoát được nạn lớn…(Trần Trọng Kim :Việt nam giới sử lược, Nxb Miền nam, Hoa kỳ, tập I, tr.219).Trong sách kế hoạch triều hiến chương loại chí, phần Nhân đồ chí, Phan Huy Chú (Nxb Sử học, Hà Nội, 1960, tr.266) nói tên một trong những công thần nhà Lê:Công thần đầu bên Lê nguyên số là 93 người, cần thiết chép không còn được (…) Họ đều là bậc nhân kiệt giúp vua, gặp gỡ hội phong vân trổ không còn trí dũng, hồ hết là tất cả công đầu mở nước cả (…). Còn như Lê Thạch làm tiên phong thường thắng, Lê Lai vì nước vứt mình, Lê Triện, Lê Lễ bày mưu kỳ lạ phá giặc, phần nhiều là tướng mạo tài giỏi, bao gồm tiếng 1 thời tiếc rằng bị tiêu diệt vì vấn đề nước, công nghiệp không trọn (…).Phan Huy Chú ghi thêm về Lê Lai:Ông bạn thôn Dựng Tú, thị trấn Lương Giang (Thanh Hóa): Lúc new khởi binh, bị tướng mạo Minh vây ngặt, vua hỏi những tướng, bàn coi đổi áo đánh lừa giặc, như vấn đề Kỷ Tín ngày xưa. Ông xin đi. Bèn khoác áo bào, lấy quân xông vào sản phẩm trận của giặc, đánh cho đuối sức, bị bắt. Vua nhân dịp trốn thoát.Lịch sử nước ta (Nxb kỹ thuật xã hội, Hà Nội, 1971, tr.244) nhắc lại như sau:Năm 1419, nghĩa quân bị vây hãm lần vật dụng hai làm việc núi Chí Linh. Vòng vây của quân thù ngày càng khép chặt và lương thực của nghĩa quân đã hết sạch rộng mười ngày. Trước tình cố đó, tướng Lê Lai xin hoá trang làm Lê Lợi, dẫn 500 quân quyết tử ra cải tiến vượt bậc vòng vây để tấn công lạc phía quân thù. Quân Minh triệu tập lại bao vây để bắt sinh sống Lê Lai và phá hủy đội quân cảm tử. Nhờ đó cuộc khởi nghĩa thoát ra khỏi một cơn hiểm nghèo.Lê Lai là tín đồ làng Dựng Tú (…). Cả gia đình Lê Lai có 2 bằng hữu và 3 người đàn ông đều tham gia cuộc khởi nghĩa với 4 người đã hy sinh gan dạ trong chiến đấu. Hành động xả thân vì nước của Lê Lai đã trở thành một hình tượng nhân vật không bao giờ phai mờ trong ký ức của dân tộc ta.Đọc đoạn sử này ta đọc rằng gia đình Lê Lai gồm 5 bạn theo cuộc khởi nghĩa, với 4 tín đồ đã hy sinh trong chiến đấu.

Xem thêm: Lịch Sử Địa Phương Hà Nội - Lịch Sử Địa Danh Thăng Long

Còn một bạn sống sót, đó chính là Lê Lai, bị quân Minh bắt sống.Sách Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên (Nxb khoa học xã hội, Hà Nội, 1967, tập 3, tr.5-78) không chép chuyện “Lê Lai liều mình cứu vớt chúa”.Sách Lam tô thực lục của nguyễn trãi (Nguyễn Trãi toàn tập, Nxb công nghệ xã hội, Hà Nội, 1976) được thiết yếu Lê Lợi đề tựa, đề cập rằng (tr.50):Bấy giờ quân ta mới thắng nhỏ, mà nuốm giặc lại đang lớn mạnh, vua tức tốc vời các tướng lại nói rằng:– Ai rất có thể mặc áo hoàng bào rứa ta lấy 500 quân và 2 thớt voi đi đánh thành Tây Đô, thấy giặc ra tiến công thì từ xưng “ta là chúa Lam Sơn”, khiến cho gặc bắt được, cho ta hoàn toàn có thể ẩn náu nghỉ ngơi binh, thu nhặt binh sĩ mưu cử sự trong tương lai ?”Các tướng mạo đều không dám nhận lời. Chỉ gồm Lê Lai nói:– Thần nguyện đổi rước áo bào. Ngày sau bệ hạ thành đế nghiệp, dành được thiên hạ, nhớ mang đến công thần nhưng cho con cháu muôn đời của thần được chịu ơn nước. Đó là điều thần muốn ước.Vua vái trời nhưng mà khấn:– Lê Lai tất cả công thay đổi áo, sau đây trẫm cùng bé cháu trẫm và những tướng tá công thần cùng bé cháu họ, còn nếu như không nhớ mang lại công ấy, thì xin năng lượng điện cỏ này biến thành rừng núi, ấn báu hóa ra viên đồng, gươm thần hóa ra dao thường.Vua khấn xong, Lê Lai liền đem quân đến cổng trại giặc khiêu chiến. Giặc cậy binh mạnh khỏe xông ra đánh, Lê Lai cưỡi ngựa chiến phi vào trận giặc, nói rằng:– Ta là chúa Lam Sơn đây !Giặc tức thời vây và bắt trói đem vào trong thành xử bằng cực hình khác hẳn các hình phạt hay dùng.

“Suy đoán” về câu hỏi Lê Lợi thịt Lê Lai

Nguyễn Trãi cho biết là Lê Lai bị quân Minh bắt sống, trói đưa vào thành Tây Đô và bị tra tấn dã man. Tuy vậy lại ko nói Lê Lai đang chết dù cho có ý kiến cho rằng cực hình tức là hình phạt cho chết.Đại Việt sử ký kết toàn thư chép: mon giêng năm 1427, “ngày 13, bầy Lê Lựu, Lê quẹt ngày đêm tấn công gấp thành Khâu Ôn, người Minh từ liệu không kháng được, quăng quật thành trốn đi đêm. Giết tứ mã Lê Lai, tịch kí gia sản, bởi Lai cậy bao gồm công đánh giặc, nói ra mọi lời ngạo mạn đề xuất bị giết“.Chi tiết đặc biệt này không thấy các sách khác chép lại. Giả dụ Lê Lai bị Lê Lợi thịt năm 1427, tức là ông đề xuất được về bên với nghĩa binh Lam tô trước năm 1427.Lam tô thực lục chép rằng (sđd, tr.59):Năm 1425, mon 5 “Vua bèn phân tách hai ngàn tinh binh, nhị thớt voi, sai bầy cháu ngoại là Lê Lễ, Lê Sát, Lê Bị, Lê Triện, Lê Nhân Chú suốt ngày đi ra đánh úp thành Tây Đô. Giặc đóng cửa chống giữ. Quân ta tấn công vỡ, bắt được đảng giặc rất nhiều, chém rộng năm trăm đầu. Phàm nhân dân ở ngay sát thành giặc, mảy may ko xâm phạm”.Trong bài bác Phú núi Chí Linh, phố nguyễn trãi cũng kể lại chiến công này (sđd., tr.86):(…) Chu Kiệt bỏ cũi, Hoàng Thành phơi thâyĐất tỉnh nghệ an chiếm lại, Tây Đô thu nhanh về tayGạo nước đón rướcNgười theo đầy đường (…)Chu Kiệt bị bắt, Hoàng Thành bị chém ở bồ Ải năm 1424. Nghĩa binh Lam Sơn chiếm phần thu Nghệ An, Tây Đô năm 1425. Ta rất có thể phỏng đoán rằng Lê Lai được giải cứu khỏi thành Tây Đô trong mùa này, có nghĩa là năm 1425. Quay trở lại với nghĩa quân, Lê Lai được Lê Lợi phong chức bốn mã vị ngày trước bao gồm công giúp Lê Lợi. Lê Lợi giữ lại đúng lời thề năm xưa.Từ mon 5-1425 cho tháng giêng 1427, kể từ thời điểm được cứu cho lúc bị giết, trong khoảng gần 2 năm, có thể Lê Lai đã tham gia vài trận chiến quân Minh. Tuy thế trong tất cả các trận đánh, sử không khi nào nhắc mang đến tên Lê Lai. Điều đó cũng được cho phép ta nghĩ rằng Lê Lai chưa phải là tướng lãnh chỉ huy, không giữ lại vai trò quan trọng đặc biệt nào. Cố gắng mà ông lại tự cho chính mình “có công tiến công giặc, nói ra phần lớn lời ngạo mạn, cần bị giết”.