Diễn bọn văn hóa văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật thông tin tư liệu thông tin tạo ra đời sống văn hóa trái đất nghệ thuật
Hằng trăm năm qua, nón lákhông chỉ là vật vô tri để đậy mưache nắng ngoài ra sống rượu cồn trongthơ ca, truyện kể. Nhưng gồm lẽ, cònít người để ý đến những cái nónlá của quê nhà Bình Định, đâymới là chiếc nón được ghi tương đối nhiềutrong sử sách, là máy nón duy nhấtcủa toàn nước mà mỗi lúc cứ mang lại lệxuân, được chọn mua về để nộp chotriều đình từ sát 200 năm trước.Đến đầu TK XX, nón lá Bình Địnhcòn xuất khẩu cả ra nước ngoài.
Thuở xưa tía miền nón lá
Không nên chỉ Bình Định mới bao gồm nón lá, cả bố miền đều sở hữu nghề chằm nón lá. Tất cả lẽ, khó khẳng định mốc thời gian chính xác chiếc nón lá ra đời ở quê hương Bình Định. Có tín đồ cho rằng, nón lá từng thành lập ở làng mạc Mạ Lôi, trực thuộc lộ Hồng Châu, nay trực thuộc vùng Hưng lặng - hải phòng đất cảng thời nhà Trần. Hình ảnh nón lá được biểu đạt qua một vài ba trích dẫn vào Lĩnh ngoại đại đáp của Chu Khứ Phi, năm 1178 xuất xắc Văn hiến thông khảo của Mã Đoan Lâm, năm 1307 với trong bức họa Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn thiết bị của trần Giám Như thành lập và hoạt động vào nửa cuối TK XIV (1)… mà một số người ngầm khẳng định: cái nón lá ở vn đã có lịch sử gần một nghìn năm.
Bạn đang xem: Lịch sử về chiếc nón lá
Vẻ đẹp đàn bà trong tà áo dài cùng nón lá
Ảnh: Dulichbinhdinh.com.vn
Trong Địa chí văn hóa truyền thống dân gian Nghệ Tĩnh, nhà nghiên cứu Nguyễn Đổng chi (chủ biên) có kể lại chuyện hát đối rôm rả thâu đêm suốt sáng ở các phường nón thuộc huyện Thạch Hà, thị trấn Nghi Xuân xưa kia, trong số ấy có “câu ca dụ dỗ” đàn bà làng Bảo Kệ của đại trượng phu trai xã nón cạnh bên Tiền đầy thi vị: “Em đừng bứt niệt mỏi tay/ Về đây có tác dụng nón ngóng ngày du xuân” và mẩu truyện đại thi hào Nguyễn Du từng khai thác lời trai phường nón của xóm mình với gái phường vải làng mạc Tràng lưu giữ (2).
Ở tận phía Nam, cách đây hơn 200 năm, lúc ghi chép về sản vật, phong tục vùng Gia Định - Nam bộ trong Gia Định thành thông chí, Trịnh Hoài Đức mang đến biết, trước thời vua Lê nuốm Tông định lại nhan sắc phục vào năm Mậu Ngọ (1738), người việt ở vùng khu đất này vẫn theo tập tục tín đồ Giao Chỉ, phương pháp theo từng cấp cho bậc, trừ quan liêu chức, con gái mặc đầm không vội vàng nếp, team nón lá bự (3). Ở Huế, sau chuyến công du sang trọng Pháp tham dự lễ hội chợ trực thuộc địa Marseille, trong tháng 9-1924, vua Khải Định đã tổ chức triển khai lễ Tứ tuần đại khánh (lễ mừng thọ 40 tuổi). Qua hồ hết hình hình ảnh lẫn phim tư liệu còn lưu lại, rất có thể thấy hàng trăm ngàn người dân đất kinh kỳ team nón trắng đứng coi đại lễ vào thành nội. Vào cuốn Kỹ thuật của fan An Nam (Technique du peuple Annamite) bởi vì Henri Oger và những nghệ nhân người vn thực hiện nay năm 1908-1909 cùng với 4.577 bức ảnh khắc, cũng thấy hình ảnh một vị quan team nón lá (có lẽ là nón ngựa) và những kiểu nón của fan An phái mạnh thời đầu TK XX.
Qua các tư liệu trên đây, cũng đã thấy ít nhiều sự xuất hiện thêm của nón lá sống cả ba miền từ rất rất lâu đời. Hà Nội còn có làng nón Thanh Oai, nón xóm Chuông, tất cả phố hàng Nón. Ở Hà Nam gồm làng nón Giải Tây. Ở Phú lâu có những làng nón không đúng Nga, tô Nga, xóm Dền. Ở Quảng Trị có làng nón bố Liêu. Ở thừa Thiên - Huế có những làng nón: bao phủ Cam, Đốc Sơ, Dạ Lê, Kim Long, Mỹ Lam, Tây Hồ và làng nón bài Thơ nhưng mà giờ đây, vẫn còn đấy câu ca dân gian giữ lại “Ai ra xứ Huế mộng mơ/ thiết lập về chiếc nón bài xích Thơ làm cho quà”. Ở quảng ngãi có nón Tịnh Bình. Theo Địa chí Tây Ninh (2006), sống Nam Bộ còn có các thôn nón An Hòa, Ninh tô (Tây Ninh), nón Lộc Giang (Long An) mà lại những thành phầm nón lá ở các vùng này còn được chào bán lên tận Chợ khủng lẫn những tỉnh miền tây-nam Bộ và đã và đang làm mượt lòng phần đa chàng trai nhiều tình: “Nào lúc anh dỗ chẳng nghe/ hiện giờ xách nón chèo ghe đi tìm”… bên cạnh nón lá của tín đồ Việt còn tồn tại nón lá của người Tày gắn liền với một nghi lễ cầu may trong đám cưới. Nhưng gồm lẽ, không tồn tại nón lá của địa phương nào lại được sử sách đề cập những như nón lá Bình Định.
Nón lá - sản vật đặc trưng từ xưa của miền khu đất võ
Trong Hoàng Việt tốt nhất thống địa dư chí, cuốn sách sử trước tiên dưới thời nhà Nguyễn, vì chưng Lê quang đãng Định - Thượng thư cỗ Binh khởi biên từ đầu thời Gia Long và chấm dứt năm 1806, tất cả ghi chép về thổ sản Bình Định gồm: kỳ nam, trầm hương, mỏ sắt, diêm tiêu, hồ nước tiêu, sáp mật ong, tê giác, voi, lụa sống, lụa đen, tơ màu, vải vóc trắng, trà ngọt đắng, lông nhím, nón trắng, cá chình, than củi, thìa dừa, dầu rái, trầu nguồn (4). Tuyệt trong Khâm định Đại phái mạnh hội điển sự lệ của Nội các triều Nguyễn, khi đề cập cho mục thuế khóa của những địa phương thì chỉ có Bình Định là nơi yêu cầu chịu nộp thuế nón lá. Sách này mang đến biết, vào năm Gia Long trang bị 7 (1808), đơn vị vua chuẩn chỉnh lời tâu cho lệ thuế ở trại Lá Trám, nguồn Hà Thiêu, ở trong Bình Định, tưng năm 210 quan và “thợ làm nón trắng trăng tròn người bắt buộc nộp thuế sản thiết bị cả năm nón trắng đôi mươi cái; ni số dân nộp thuế sản vật vẫn sung vào quân nhân tuyển mà lệ cũ về nón trắng vẫn còn, bắt buộc trừ miễn lệ cả năm nộp 20 năm nón trắng…” (5). Vào Đại Nam nhất thống chí, quyển IX, các tác trả của Quốc sử cửa hàng Triều Nguyễn khi ghi chép về thổ sản Bình Định cũng đến biết: Ở Bình Định “nón lá non sản ở thị trấn Phù Cát, nón lá già sản ở thị xã Tuy Phước” (6).
Xem thêm: Tổ Gia Sư Đứng Đầu Lịch Sử Thượng Đệ Nhất Tổ Sư Gia, Tổ Sư Gia Đứng Đầu Lịch Sử
Nón chiến mã Phú Gia, Bình Định
Ảnh: Thongtindiadiem.com
Trong bức ảnh Émile Gsell (1838-1879) chụp một nhân sĩ khoảng trong thời hạn 70 của TK XIX ở Nam Kỳ bao gồm đội chiếc nón mà theo nhiều người cho rằng đó chính là nón ngựa chiến Bình Định. Quách Tấn, vào Non nước Bình Định, còn liệt kê lẫn review các loại nón nghỉ ngơi Bình Định: “Có 3 loại bằng lá kè: nón chiến mã làm ngơi nghỉ Kiều Đồng, Kiều Nguyên, Phú Đa (Gò Cũ) thuộc quân Phù Cát, thường đi bán ở chợ Gò bức xúc nên tục hotline là nón đụn Găng, đẹp với sáng, nhưng không chống chịu nổi mưa gió, phải chỉ dành riêng cho khách phong lưu, khuê các. Nón lá buôn nhiều nhất sinh sống Hoa Dõng (Phù Cát). Nón chỉ đác, tục điện thoại tư vấn là nón trủm, vùng Đồng nhiều năm ở An Lão chăm môn. Đó là hai các loại nón bình dân, vừa chắn chắn vừa rẻ. Nắng và nóng mưa hầu như không ngại. Nếu như phết thêm một tấm dầu vào nữa thì bền không hề kém nón mây của người Trung Hoa” (7). Qua những tài liệu hoàn toàn có thể thấy rằng, mẫu nón lá Bình Định vẫn có từ khóa lâu đời, được dùng thông dụng ở những nơi, độc nhất vô nhị là ở dùng Gòn, nam Kỳ, thậm chí còn ra cả nước ngoài từ thuở xa xưa.
Bình Định - chỗ duy độc nhất vô nhị cứ cơ hội xuân gồm lệ nộp nón
Đọc Khâm định Đại nam hội điển sự lệ có một cụ thể khá thú vị: vào quyển 66, mục Nhà nước thu mua có kể về nhiều các loại sản vật, khí dụng nhưng triều đình đến thu mua sắm trăm loại ở những địa phương, trong các số ấy có nón lá. Nón lá có ở nhiều nơi, tuy thế trong mục download nón lá chỉ thấy triều đình chuẩn chỉnh cho cài đặt toàn là nón Bình Định.
Thợ làm cho nón lá
Ảnh: Thongtindiadiem.com
Năm Minh Mạng thiết bị 4 (1823), đơn vị vua xuống chỉ hằng năm, cứ mang đến mùa xuân, chọn cài 50 dòng nón bởi trắng của Bình Định, trong số đó có 20 chiếc thượng hảo hạng, 30 chiếc tốt vừa và xem sẽ là lệ trường tồn về sau. Tiếp sau vào những năm 1824, 1827, 1830, 1831, nhà vua phần đa xuống chỉ thường xuyên mua nón Bình Định, gồm nêu rõ số lượng, số tiền, cách chuyên chở… riêng rẽ năm Minh Mạng đồ vật 8 (1827), lại chuẩn cho mua 30 mẫu nón trắng Bình Định hảo hạng có vảy trắng ba ba, mỗi loại giá 1 quan 9 tiền cùng hạng giỏi vừa, mỗi mẫu giá 1 quan lại 3 tiền. Năm Minh Mạng sản phẩm công nghệ 12 (1831) gồm định lệ, từ thời điểm năm này về sau, lúc chở nón trắng Bình Định về nộp mang lại triều đình, tránh việc đi theo đường bộ cho vất vả cơ mà chở theo đoàn thuyền vận tải chở các sản thiết bị khác (8). Trường đoản cú định lệ sở hữu nón Bình Định mang đến thấy, từ lâu, nón Bình Định đã tất cả thương hiệu, là nhiều loại nón lá đẹp, bền cơ mà không có ở đâu sánh được.
Còn nghề chằm nón lá Bình Định đã thành lập và hoạt động bao lâu, rất cạnh tranh để xác định. Có một số trong những người đến rằng: Nghề chằm nón Bình Định đã thành lập và hoạt động khoảng 300 năm nay, lúc viết về các làng nghề nón lá nghỉ ngơi Thuận Hạnh (huyện Tây Sơn), Thuận Đức, Tân Đức, Châu Thành, Phú Thành (huyện An Nhơn), Kiều An, Kiều Đồng, Kiều Huyên, Xuân quang đãng (huyện Phù Cát)..., đặc biệt là nón white Gò bức xúc và nón chiến mã Phú Gia. Nhưng bởi vì sao cứ thời điểm xuân, triều đình lại lựa chọn duy nhất nón lá của Bình Định thì vẫn là thắc mắc chưa có lời giải đáp.
_______________
1. Bùi quang quẻ Thắng, Nét cũ duyên xưa, Nxb Lao động, Hà Nội, 2017.
2. Nguyễn Đổng chi (chủ biên), Địa chí văn hóa truyền thống dân gian Nghệ Tĩnh, Nxb Nghệ An, 2010, tr.404.
3. Trịnh Hoài Đức, Gia Định thành thông chí, Lý Việt Dũng dịch, chú giải, Huỳnh Văn cho tới hiệu đính, giới thiệu, Nxb Đồng Nai, 2005, tr.181.
4. Lê quang đãng Định, Hoàng Việt độc nhất vô nhị thống dư địa chí, bản dịch của Phan Đăng, Nxb Thuận Hóa - Trung tâm văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây, tr.247.
5, 8. Nội các triều Nguyễn, Khâm định Đại phái mạnh hội điển sự lệ, quyển 51, phiên bản dịch của Viện Sử học, tập III, Nxb Thuận Hóa, Huế, 2005, tr.325, 645.
6. Quốc sử quán Triều Nguyễn, Đại Nam độc nhất thống chí, tập III, Phạm Trọng Điềm dịch, người hiệu đính: Đào Duy Anh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1971, tr.58.
