TTO - Có bạn nhận định rằng "mút mùa Lệ Thủy" (na ná "chơi tới" hiện tại nay) bởi nghệ sĩ cải lương Lệ Thủy danh tiếng trước với sau 1975 có hơi siêu dài, ca một câu dài "mút đi đường tàu", "mút chỉ cà tha" (ý nghĩa tương đương).
| Đường Hàm Nghi, tp sài thành khoảng cuối những năm 60 cầm kỷ trước. Trong hình ảnh vẫn còn mặt đường rầy xe lửa và phần nhiều khách cỗ hành đi trong đường đinh khi qua con đường - Ảnh bốn liệu |
"Hết sẩy" (rất giỏi vời) - nhiều người đọc thốt lên khi đọc bài xích "Người tp sài thành giờ ko thấy xài mấy giờ lóng này nữa". Với thú vị rộng khi nhiều người kể ra 1 loạt tiếng lóng thành phố sài gòn xưa chưa "đi vùng 5" (chết).
Bạn đang xem: Mút mùa lệ thủy
Theo bạn đọc,Dominic On, trước năm1975, chính quyền VN cộng hòaở miền Namchia những khuhànhchính quân sự thành4 vùng chiến thuật, không cóvùng 5 đề nghị "đi vùng 5" ám chỉ"đi vềmiền cực lạc" (chết).
Tiếng lóng này, cũng theo Dominic On, tương tự với tự "ngủm củ tỏi","đi chào bán muối" cũng nói mộtngười sẽ chết, như cá bị ướp muối (!).
"Hômkia, ông nhạc gia của người chúng ta tới Mỹ. Lúc hànhuyên, tôi nghe ông nói mấy trường đoản cú "Tây hạ thành", thực tìnhkhông phát âm nhưng không dám hỏi. Hôm nay, đang đi tìm nghĩa của mấy từ bỏ này thì lại gặp mặt ở đây. Xin cảm ơn.Những bài báo như vầy khôn xiết quý đối với tôi". TTruong |
Tuy nhiên, bạn Thanh Minh giải thích do có tác dụng muối là diêm dân, đồng âm với "Diêm vương" (người thống trị cõi âm) nên buôn bán muối là đi gặp
Diêm vương.
Bạn hongan60lại đến rằng: Trước năm1945,thực dân Pháp độc quyền buôn bán muối nênnếu ai vi phạm luật cấm đósẽ bị xử tử, là"đi buôn bán muối". Bạn suongmai lại bảodo nhiều người đi phân phối muối xa ko về...
Ai đúng ai saichưa rõ nhưng chắc hẳn rằng tiếng lóng nàygiờ vẫn còn đó không ítbạn trẻ tp sài thành "vẫnxài tốt".
Thế là 1 trong những loạt tiếng lóng tp sài gòn xưa nửa cầm kỷ đã làm được kể ra, như cóbạn giải thích"mút mùa Lệ Thủy" như"chơi tới" hiện thời do nghệ sỹ cải lương
Lệ Thủy nổi tiếng trước cùng sau1975có hơi khôn xiết dài (mà soạn giả Viễn Châu bảo "được báo giới tp sài gòn trước trên đây phong tặng kèm là giọng ca chuông ngân"), ca một câu dài"mút chỉ đường tàu"(ý nghĩa tương đương) buộc phải mớinói"mút mùa Lệ Thủy" ám chỉ quãng thời gian, quãng đường... Mút cuộn chỉ(vídụ: "chơi...mút mùa Lệ Thủy"để chỉ phần đông chuyệndiễn ra khôn cùng dài, dài tới tới...).
| Nghệ sĩ Lệ Thủy thời son trẻ con - Ảnh bốn liệu |
Riêng "mút chỉ cà tha" thì hơi tinh vi vìcà tha vốn là từ katha (bùa) của bà con
Khmer. Bà bé Khmer Nam cỗ đeo Cà Tha bằng là đa số sợi chỉngũ sắc do những vị sưsãi chùa Khmer se sẵn thành từng cuộndài "mút chỉ" tặngvào dịp nghỉ lễ hội tết.
Cũng còn không ít người sài gòn xài tự "kênh xì po" chỉ thể hiện thái độ muốn... Gây chuyện, dotheo bạn Ngốc, vốn xuất phát điểm từ kênh kiệu kiểudân thể dục thể thao (sport - xì po).
...Và thế là hàng loạt từ thành phố sài thành xưa nhưng mà theo bạn Ben Pham, không những Sài Gòn cơ mà về miền Tây, độc nhất là Cà Mau, bạc Liêu... Vẫn nhiều người dân biết cùng nói như về xe cộ cóxế nổ (xế là xe cộ +nổ= xe cộ máy), xế điếc (xe không nổ = xeđạp), xế hộp (xe coi như loại hộp = xehơi).
| Các một số loại xe ở 1 đường phố trung tâm tp sài thành năm 1961 (có lẽ hiện giờ là quanh vùng bến xe buýt trước chợ Bến Thành) - Ảnh LIFE |
| Đại lộ Lê Lợi năm 1961 - Ảnh: LIFE |
| Đường tự do thoải mái (nay là con đường Đồng Khởi) năm 1961 - Ảnh: LIFE |
| Giao lộ Nguyễn Cư Trinh - Cống Quỳnh năm 1967 - Ảnh: R Mahoney |
| Ngã tứ Hàng Xanh năm 1968 khôn xiết vắng xe pháo cộ, thành tựu thưa thớt. Các nữ học sinh đến lớp mặc áo nhiều năm đội nón lá - Ảnh tư liệu |
Về trang sức đẹp có"đổng" (đồng hồ); giảng (dây chuyền, vídụ: "đua giảng" là giựt dây chuyền)...
Về xử sự cóquêxệ (quê quá mức), xí xọn (nhiều chuyện),xảnh xẹ (tương đương "chảnh" hiện nay),quá khuôn khổ thợ mộc (quá cường độ bình thường- vídụ: "chơi quá kích cỡ thợmộc")...
Rồi một từ lóng nhưng mà xưa ai nghe cũng xanh mặt:chó lửa (súng ngắn, súng sáu - mãng cầu návới"hàng nóng" hiện nay nay). Hao hao thôi vày "hàng nóng" hiện nay chỉ súng những loại.
Thật sự độc đáo khi gồm tiếng lóng giờ đồng hồ nói vẫn đang còn người gọi như các bạn Hai Nhách nêu:"ghệ" (con gái, các bạn gái), xi cà que (người què, mặt hàng kém chất lượng), xôi (vòng 1 phụ nữ - hợp lí do dáng vẻ tròn trịanhư dĩa xôi)...
Xem thêm: Phụ Nữ Lông Tay Nhiều - Quan Niệm Lông Tay Nhiều Là Giàu Đúng Hay Sai
Những giờ lóng thức dậy cảmột thời
Sài Gònchưa xa
Bạn Văn Nhân đề cập ra một từ bỏ lóng có lẽ hiện nay hiếm người trẻ biết: "thím Thang Thang" nhưng theo bạn,ám chỉ bà trằn Lệ
Xuân, bà xã cố vấn Ngô Đình Nhu, đệnhất phu nhân thời "đệnhất cộng hòa Ngô Đình Diệm" nhưng theo bạnvì bà Lệ
Xuân xuất xắc bốc, lên thang trong ăn uống nói, hành xử.
"Dân nghịch cầu tía Cẳng" cũngvậy, dù cầu bố Cẳng (quận 6, cây cầu đi dạo bắcqua kênh hàng Bàng)bây giờ không thể nhưng hình hình ảnh dân đùa bạt mạng tại 1 vùng đấtlao động nghèo xưa đất Chợ Lớn, "bất yêu cầu thân thể" cơ mà ai nghe tới cũng nể phương diện - chúng ta Thành Vị kể lại tiếng lóng xưa này như nhắc tới một kỷ niệm một thời mình sống và béo lên ởkhu lao rượu cồn nghèo này.
| Cầu cha Cẳng trên bưu thiếp thời Pháp ở trong - Ảnh tư liệu |
| Cầu ba Cẳng trong năm 1960 - Ảnh bốn liệu |
Đó là mộttrong các khu lao động, sống thiết bị vưởng đầu con đường xó chợ, vỉa hè vớinhiều người long dong thất nghiệpmà tín đồ dân hotline đó làdân "ma cà bông" (thật ra giờ đồng hồ lóng này vốn là phiên âm của một trường đoản cú nước ngoài:vagabond - bạn lang thang, thất nghiệp, vô gia cư).
Có một phản hồi trong bài xích viết |
Chắc chắn tiếng lóng thành phố sài gòn còn vô số các từ còn xài hoặc vẫn thất truyền, kể nặng nề mà xuể - nói như chúng ta Nguyễn Anh: "Nói tớitết Công Gô - ám chỉchuyệnkhông lúc nào xảy ra - bắt đầu hết".
Quan trọng hơn, các từ lóng không chỉ có nói đến vui hơn nữa ẩn sâu nhiều điều về cuộc sống, quan tiền điểm, thời cuộc... Nhưng khi lần mở lại, họ sẽ đọc hơn, thấm hơn không ít bất ngờ.
* Mời bạngửi về Tuổi trẻ Online những bất thần đó của mìnhtrongphần comment dưới bài!
cụ thể này hay, về địa điểm Xoài Mút (Mỹ Tho ): “Cái tên bắt nguồn từ loại cây xoài nhỏ dại mọc đầy ven bờ: khu vực miền bắc gọi là cây muỗm, còn dân vào vùng đất đặt theo phong cách ăn của nó là phải mút, nên người ta gọi “xoài mút” (Báo Tuổi trẻ ngày 4.10.2018). Ko chỉ mang tên gọi này, người khu vực miền nam còn gọi… xoài cà lăm. Thiệt tuyệt đùa?
Bằng chứng đây nè:
Ba cô đi cúng miếu ngoài
Cúng cam, thờ quýt thuộc xoài cà lăm
Loại xoài này còn mang tên gọi xoài mủ, đơn giản chỉ vị “loại xoài nhỏ trái, nhiều mủ, có mùi hôi, ăn sống hơi ngứa lưỡi” (Bùi Thanh Kiên - Phương ngữ nam giới bộ - NXB Hội công ty văn, tr.1576). Bởi vì đó, xung quanh Bắc còn gọi xoài hôi. Xét ra, thương hiệu gọi xoài mút vẫn quen thuộc hơn cả.
Với động tác mút, ta hiểu là ngậm vào miệng, chúm môi lại hút, thường vạc ra âm nhạc như mút chùn chụt, chẳng hạn. Thành ngữ bao gồm câu “Xé mắm mút tay”. Từ chuyện mút tay ấy, phương ngữ nam bộ tất cả câu thề độc địa là “Mút tay bà mụ”, tức nếu không đúng lời thì phải chịu hình phạt đó. Mà lại tay bà mụ lúc đỡ đẻ thì thế nào? Từ đó, ta có thể suy ra.
Ở miền Trung, bà nội trợ thường làm cho mắm bằng cá cơm, cực kỳ ngon, đôi khi vì “hở gió” nên trong mắm lại sinh ra giòi. Chẳng hề gì, chỉ cần vớt bỏ ra bên ngoài là xong. Nếu chẳng may ăn phải cũng chẳng “chết thằng Tây đen” nào, những quý bà, quý bà đảm đương việc bếp núc thường trấn an: “Giòi mẹ thì ngon, giòi con thì béo”. Nếu cần, cứ việc mút vị mắm rồi nhả giòi ra cũng đặng. Nói đùa giỏi nói giỡn chơi? Nói thiệt đó, để tạo nên sự nghèo khổ nhưng tằn tiện, ở Quảng Nam có câu: “Ăn mắm mút giòi” là vậy.
 |
Nghệ sĩ Lệ Thủy liệu có liên quan gì đến câu “Mút mùa lệ thủy”? |
| tư liệu |
Còn chấm mút thì sao?
Tùy ngữ cảnh, ta có thể hiểu nhằm chỉ người tỏ ra ăn ít, chẳng hạn: “Anh ta ngồi vào mâm nhưng chỉ chấm mút lấy lệ”, tức không tha thiết, đoái hoài gì đến món ăn, có thể bởi vì kiểu biện pháp giữ kẽ nhưng cũng bao gồm thể bởi không đói, ko muốn ăn (…).
Thế nhưng lúc hiểu chấm mút theo nghĩa của tiếng lóng thì lại khác.
Khi mới nhận nhiệm sở, có người hỏi: “Ngồi chỗ đó, gồm chấm mút được gì không?”, người kia vênh váo: “Sếp ăn cơm thì mình cũng được húp cháo” tức cũng gồm phần chấm mút. Bởi vì chấm mút là “nghệ thuật” xà xẻo, bớt xén (thường là của công); hoặc ăn hối lộ tí chút thì cũng phải “đúng quy trình” (?!), chứ không khéo lộ ra bao gồm ngày mất ghế như chơi. Gồm người vày lộ, bị lột áo đuổi về vườn đã than thân trách phận, nhà thơ Tú Mỡ mỉa mai:
Buồn mà lại chi, bực nhưng mà chi
Miếng ngon chấm mút no nê thừa rồi
Để phần kẻ không giống ông ơi
Khỏi mang cái tiếng bé người nan du
Mà mút còn chỉ vị trí chót hết, tận thuộc của một vật tất cả độ dài. Dân gian tất cả câu đối ngộ nghĩnh:
Con cá đối nằm bên trên cối đá
Con mèo cụt nằm mút đuôi kèo
Xa thừa tầm mắt, ko trông thấy ví dụ cũng là mút, tỷ như xa mút mắt. Khi nói đến sự việc gì gồm tính cách tối đa, tột cùng thì người ta lại dùng từ mút chỉ như chơi mút chỉ. Bao gồm lẽ từ “mút chỉ” ra đời từ động tác đưa vào miệng sợi chỉ đang loe ngoe nhiều sợi tơ mỏng mảnh, so le ngắn dài, rồi mút cho việc đó tụ về một mối khiến đầu sợi chỉ nhọn ra để dễ xỏ qua lỗ cây kim. Người miền Nam tất cả câu thành ngữ “Mút chỉ cà tha”.
Thế thì, cà tha là gì? Tầm nguyên tự điển Việt phái mạnh (NXB TP.HCM, 1993) của công ty ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ giải thích: “Dây cà tha. Xâu chuỗi hột to, dài, mang ở cổ bao gồm tác dụng là bùa trừ ém tà ma quỷ quái. Thầy pháp đeo dây cà tha” (tr.497). Đi mút chỉ cà tha là đi xa lắm, đi biệt tăm hơi đến chân trời góc biển nào, chẳng rõ dịp nào mới xoay trở lại.
Không những “Mút chỉ cà tha”, ở phái mạnh bộ còn có câu “Mút mùa Lệ Thủy”. Theo bên nghiên cứu Huỳnh Công Tín, biện pháp nói này phản ánh tâm lý mê cải lương của bà con miền Nam, bằng chứng là kế bên câu trên còn tồn tại các câu không giống như: giãi bày thanh nga, Rành sáu câu/Rành sáu câu vọng cổ, Tân cổ giao duyên, bài bản tổ… và “Mút mùa Lệ Thủy là hết mọi khả năng, tới tận cùng, không bỏ dở nửa chừng, không dừng lại khi chưa hết khả năng”, ông Tín giải thích. Phương ngữ nam bộ của Bùi Thanh Kiên đưa ra 2 nghĩa như trên và bổ sung: đến cuối mùa, hết mùa; hết mùa, hết thời gian quy định.
Tuy nhiên, vẫn chưa ai có thể giải ham mê rõ ràng, vì tại sao gì tên của một nghệ sĩ nổi tiếng được vận dụng để trở thành câu nói quen thuộc, phổ biến rộng rãi? Nếu thế, nó xuất hiện vào thời điểm nào? Hoặc giả, đó chỉ là danh từ chung? Xin nêu ra để nhờ những bậc cao kiến giải đáp thêm.
Đừng quên mút còn là một từ đồng âm với mousse (nệm/nệm mút), mousqueston (súng mút-cơ-tông), mousseline (vải mút-xơ-lin mềm, mịn) là những từ tiếng Pháp mới du nhập sau này, chẳng có dây mơ rễ má gì với từ mút vừa bàn tới.
Trở lại với xoài, ta biết tất cả nhiều loại xoài như xoài cóc, xoài gòn, xoài tượng, xoài thanh ca, xoài voi, xoài hương/xoài thơm, xoài múc muỗng, xoài quéo, xoài cơm, xoài cát, xoài hòn, xoài ngựa, xoài xiêm… Điều này, chứng tỏ cây xoài rất quen thuộc thuộc với người Việt, bởi vì đó nó đi vào thành ngữ cũng là lẽ tất nhiên. Nói thông thường xoài cực kỳ… nổi tiếng, bằng chứng là ở Thế Miếu ngoài Huế bao gồm chín dòng đỉnh đồng lớn (cửu đỉnh) được đúc dưới thời vua Minh Mạng. Bao gồm tất cả 153 hình được chạm trổ bên trên cửu đỉnh với 9 chủ đề không giống nhau - mà vật được chọn mang đến từng chủ đề cũng lấy số 9. Thử hỏi 9 loại cây lấy quả nào được quý nhất vào thời đó? Xin thưa, mít, lê, mơ, đào, sa nhân, nhãn, vải, bông gòn và… xoài.
Nay, không nhiều người nhớ ngày trước ở nam giới bộ bao gồm câu: “Nói chuyện trồng xoài” - ngụ ý “nói chuyện lâu xa cạnh tranh trông đợi” vì chưng xoài thọ lớn cũng lâu ra trái, ông Huình Tịnh Paulus Của giải yêu thích (1895).
(còn tiếp)
(Trích Văn hóa Việt nhìn từ tiếng Việt, NXB Tổng hợp TP.HCM)
