Nước bao gồm nguồn,cây bao gồm gốc,người gồm tổ tông.Nguồn sâu thì sông rộng,dòng dài;rễ sâu gốc vững thì cây trồng phát triển trăm bỏ ra ngàn nhánh hoa quả giỏi tươi,Tổ tiên tu nhân tích đức hy vọng con con cháu thịnh đạt đời đời.
Bạn đang xem: Lịch sử gia đình họ ngô
Như người nước ta ta,từ khi bao gồm văn tự(chữ Hán)thì mỗi công ty mỗi họ đều sở hữu một quyển gia phả,nhiều gia phả thích hợp lại thành tộc phả,mỗi đơn vị mỗi họ gần như trân trọng giữ lại gìn,như một thiết bị báu thiêng liêng,lưu truyền gắng hệ này qua nỗ lực hệ khác,để ghi ghi nhớ công đức tổ tiên,để tỏ ý uống nước ghi nhớ nguồn,rất đáng tôn trọng.
Nhưng trải qua năm tháng bao cuộc đổi mới thiên,gia phả nhiều họ đã bị mất mát thất lạc.Có phần đông họ tuy còn hồ hết cũng chỉ lưu lại được dăm bảy đời,mươi nười lăm đời,nhiều trường hợp băn khoăn gốc tự đâu.
Nay tôi hân hạnh được phát âm quyển tộc phả chúng ta Ngô,ghi chép từ lúc mới tất cả văn từ bỏ (chữ Hán)trải qua từ bỏ thời Bắc thuộc mang lại thời hòa bình tự công ty và mãi cho đến ngày nay,thời gian đang mười mấy nỗ lực kỷ,lại đã làm qua bao lần phân bỏ ra cải tính,thiên cư khắp các vùng trong khu đất nước,nhưng làm việc đâu,hoàn cảnh nào,cũng tất cả sức cải cách và phát triển đặc biệt,và nỗ lực hệ sau thừa kế thế hệ trước,vẫn liên tục sinh ra những bậc lương tướng mạo trung thần,đại khoa,chí sỹ,danh nhân,góp phần đảm bảo an toàn tô điểm quốc gia Việt Nam,làm vinh hoa cho loại họ.
Được như thế phù hợp do các đấng tiền nhân đã dày công vun đắp nơi bắt đầu đức cội nhân để làm kế sâu rễ bền nơi bắt đầu vậy.
Một loại họ đã lâu lăm như thế,đã trải qua không ít biến thiên như thế,đã xáo động những lần như thế,mà nay quý vị đã dày công nghiên cứu và phân tích sưu khoảng khảo cứu vớt đối chiếu,biên biên soạn thành một tập phả chung,tập phù hợp được tất cả mọi bỏ ra phái vào một trong những nguồn xưa gốc cũ,thật là 1 trong công phu không hề nhỏ và do một tấm lòng hiếu thảo đáng trân trọng.
Chắc rằng khi tập phả này dứt ra mắt mọi tín đồ trong họ,thì bé cháu ai nhưng không cảm kích,ai cơ mà không tự hào về tôn tộc của mình,mà trong cả những chúng ta thanh niên ngày này quan niệm về tôn tộc ko được đậm đà như xưa,cũng sẽ thấy thú vui tự hào,và sẽ cụ gáng kế thừa nề nếp tráng nghệ của tổ tiên,phấn đấu vươn lên để triển khai rạng rỡ thêm vào cho dòng họ.
Ngày đầu xuân năm Mậu Thìn (1988)
Cẩn tự
Kiều Văn Thao
Làng Tùng Ánh xã Đông Thái thị trấn Đức thọ tỉnh Nghệ Tĩnh
(Nay là thức giấc Hà Tĩnh)
***
LỜI GIỚI THIỆU
Trong trong thời gian của thập kỷ 80 này,nhờ hồng phúc của tổ tiên,Cụ Ngô Đức Thắng,Chi 5 bọn họ Trảo Nha Hà Tĩnh,đã tìm được mấy bản phả xưa độc nhất đang lưu lại tại những chi chúng ta Bách Tính,Tống Văn,Trảo Nha,Tam Sơn,Diễn Châu,Tả Thanh Oai,v.v…Nhiều đạo sắc phong trường đoản cú triều Lê,các văn bia,thần phả,các bài Minh bên trên chuông đồng ở những đền miếu miếu thờ,lại được các chi ho họ ân cần giúp đỡ cung cấp tư liệu,làm rõ chi tiết lịch sử cái họ,sự tích công lao các liệt Tổ.
Mặc dầu tuổi đã xung quanh 80,sức yếu,nhưng cầm cố vẫn sớm hôm miệt mài nghiên cứu,sưu tầm chắp nối,sắp xếp,xác định niên đại,địa bàn cư trú,so sánh thân các phiên bản phả,đối chiếu với quốc sử,hình thành phiên bản phả chúng ta Ngô,ghi chép hơn 40 núm hệ bên trên 1200 năm.
Biên biên soạn được tập phả chung,tập hòa hợp được mọi đưa ra phái vào một nguồn gốc,giúp nhỏ cháu phân tích tìm về nguồn cội nghĩ cũng là 1 trong những ân đức,một công trạng rất to lớn lớn,và cũng vày tấm lòng hiếu thảo đáng trân trọng của cụ.
Ngô Văn Trưng
Trưởng Ban Liên lạc chúng ta Ngô Việt Nam
Họ Ngô Tả Thanh Oai
***
Thân gửi những cháu gái trai chúng ta Ngô:
Xuân Canh Ngọ 1990
Ngàn năm lịch sử hào hùng xoay vần
Nước-Nhà nhị chữ gắn sát với nhau,
Sông sâu thì nước bắt đầu sâu
Nước lên thuyền bắt đầu thuận chiều cùng lên.
Cây „Nhân“ vững cội lâu bền,
Đức hiền tại „Mẫu“,cùng mối cung cấp sâu xa
Trung cùng với Nước, hiếu cùng với Nhà
Tấm gương đạo lý xuất hiện thêm soi mình.
Ngày 15 tháng một năm 1994
Ngô Đức Thắng
***
LỜI NÓI ĐẦU
Người ta xuất hiện ai cơ mà không nghĩ mang lại công đức sinh thành,cội mối cung cấp tiên tổ. đa số chữ “ẩm thuỷ tư nguyên,vấn tổ tầm tông” không hẳn là bắt đầu xuất hiện.Để nhớ phải bao gồm ghi chép; bản chép của một nước là quốc sử, của một chúng ta là tộc phả, của một bên là gia phả, như xưa nay bạn thường gọi.
Từ bước đầu có văn tự các cụ ông cụ bà tổ nhà ta đang sớm biên chép lại, lưu truyền mang lại ngày nay, nhờ núm mà ngày nay chúng ta mới thấu hiểu cội nguồn hàng vạn năm về trước.Nhưng đời thì bao gồm trị tất cả loạn, trị thì vun đắp thêm vào,loạn thì phá tán.Người thì khi sung túc khi bần hàn,việc ghi chép phả cũng tuỳ theo mà tất cả thời bị loại gián đoạn.
tiên sư họ Ngô chúng ta sớm được học hành, ghi chép phả được sớm,đến ni trên 1200 năm.Trải qua không ít biến thiên của lịch sử, nhất là trường đoản cú thời Hậu Lê về bên sau, đao binh liên miên, tuy gồm ghi chép nhiều, mà thất tán cũng chưa hẳn ít. Dầu nhiêù lần được sao chép bổ sung cập nhật nhuận sắc, thế nào cho khỏi thất thiệt vị tam sao thất bản.Việc thiên cư những đợt rộng lớn ra mọi miền đất nước,có đầy đủ trường hợp yêu cầu cải họ đổi tên, càng trở nên tân tiến nhiều, nơi đâu biết đó, trải năm sáu trăm năm cho tới nay, lần chần cội nguồn.Nhiều nuốm hệ cháu con ở khắp phần nhiều nơi xao xuyến tự hỏi:”Cội nguồn bọn họ từ đâu?”.Việc những họ bói toán, cầu thần mong thánh search hỏi gốc nguồn cái họ xa xưa, là biểu thị lòng thành của bé cháu nhắm đến tổ tiên, đúng với bốn chữ”vấn tổ khoảng tông” xứng đáng trân trọng.
Sau nhiều năm học hỏi và nghiên cứu biên biên soạn tộc phả chúng ta Ngô Việt Nam,trong trong thời hạn 80, qua mấy lần chép tay hoặc đánh máy phiên bản thảo gửi đến những họ xem và tham gia ý kiến,được những họ góp những ý kiến,cung cấp thêm tứ liệu,năm 1990 đã xuất phiên bản tập “Lịch sử chúng ta Ngô nước ta tổng hợp”,lưu chuyển thoáng rộng từ bắc vào nam.Nhờ đó đa số người đọc,tìm liên lạc chắp nối thêm nhiều dòng vốn mất liên lạc nhiều năm qua các thế kỷ.
Năm 1994 một bản thảo bổ sung cập nhật lại được in ra nhiều bạn dạng đầy đủ hơn trước(tất nhiên không đủ sót không nên lạc ít nhiều chi tiết).Các họ sẽ phát hiện nay góp ý và gần đây nhiều chúng ta liên lạc chắp nối thêm,cung cấp thêm tứ liệu cụ thể bổ sung.Tôi tận dụng thời hạn sức khỏe khoắn còn mang đến phép,cố gắng sắp xếp ghi chép lại toàn bộ những gì đang sưu tầm được từ bỏ trước mang lại nay,tuy lâu năm dòng,nhưng với mục tiêu làm bốn liệu cho người sau tham khảo.
Tuy bao gồm thêm tư liệu mà lại không đồng bộ,có phần tản mát,thiếu đầu hụt đuôi,việc thu xếp ghi chép lại cho bao gồm hệ thống,theo một sản phẩm công nghệ tự nhất định phải kéo dãn nhiều năm,tôi cũng chưa biết được là có xong được như mong muốn hay không,nhưng cứ cầm cố gắng,được đến đâu hay mang đến đó.
Trước thời gian hạ cây bút ghi chép lịch sử tổ tiên,việc xuất hiện và phát triển các loại họ,tôi thành thực cáo lỗi cùng với bà con là vào việc trình diễn trước đây cũng như ngày nay, có những sơ hở thiếu thận trọng,mong được bà bé thông cảm và lượng thứ.
Mùa xuân năm Bính Tý -1996
***
Họ Ngô Việt Nam
Lược thuật khaí quát
Căn cứ vào phả cũ,xưa duy nhất là phiên bản phả bởi Hán Quốc công Ngô Lan viết vào giửa nạm kỷ 15, đến núm kỷ 18 những nhà trong họ như Hoàng gần cạnh Bách Tính,Giám sinh Phan Hữu Lập (họ Ngô Tống Văn),Tiến sĩ Ngô Phúc Lâm Trảo Nha,Tiến sĩ Ngô è cổ Thực Bách Tính, sưu tầm coppy lại phả cũ của Hán Quốc công và bổ sung cập nhật đến Lê trung hưng(chỉ phần họ bên mình).Sang triều Nguyễn,các ông Ngô Kim Khoan,Ngô Thạch Huỳnh sinh hoạt Diễn Châu biên soạn phả họ Ngô Trí, Ngô Đình,đều có sao chép phần phả cũ.Tiến sĩ Ngô cố Vinh bọn họ Bái Dương sưu tầm xào luộc nhuận sắc,tìm chắp nối chúng ta Bái Dương.Đến nay phần sưu tầm phả xưa chỉ mới có như thế.Ngoài ra một phần là dựa vào thần phả đền thờ Lý thường xuyên Kiệt làm việc Thanh Hóa,cùng với các bi ký, Từ mặt đường ký,các bài bác mimh trên những chuông chùa ,hoặc đối chiếu với quốc sử v. V…
Được biết là:
Cụ Tổ xưa nhất của mình Ngô được biên chép lại bên trên phả lưu giữ truyền đến lúc này là Ngô Nhật Đại cửa hàng Châu Ái (vùng thuộcThanh Hóa ngày nay).Cụ nghỉ ngơi với nghề nông,sinh con Ngô Nhật Dụ.Ngô Nhật Dụ nghe tin quan tiền đô hộ Sỹ Vương phổ cập chữ Hán cho những người Việt,phấn khởi theo học, logic lại đề nghị cù,trở thành Đại nho gia.Người trung hoa mời vào có tác dụng Liêu tá trong đậy Sỹ vương vãi (thời thuộc Đường),từ đó ngày dần phồn vượng.
Có một thuyết bảo rằng Ngô Nhật Đại vốn là Hào trưởng vùng cửa Sót (Hà Tĩnh ngày nay),giúp Mai Thúc Loan khởi nghĩa,sau lose lánh ra Châu Ái sinh sống.
Truyền mang lại Ngô Đình Thực là Hào trưởng,sinh Ngô Đình Mân.Ngô Đình Mân là Đại nho gia du học tập vào cửa ngõ Sót,rồi ra Cam Lâm quận Đường Lâm,làm Phong Châu Mục thời tiết Độ sứ Khúc quá Hạo.Ông đem bà Phùng Thị Tịnh Phong cháu những đời thuộc mẫu họ cha cái Đại vương vãi Phùng Hưng. Thần phả gồm câu””Ông xứ Đông lấy bà xứ Đoài sinh con cháu thế anh hùng”.Ông bà tất cả hai con trai Ngô Quyền,Ngô Tịnh.Ngô Tịnh làm cho Trấn thủ Kỳ Hoa,sinh năm đàn ông đều thất truyền.
Ngô Quyền sinh ngày 12 mon 3 năm Đinh Tỵ (897),mất ngày18 tháng giêng năm giáp Thìn (944) lâu 47 tuổi,mộ táng tại làng Cam Lâm quận Đường Lâm. Ngô Quyền vào Châu Ái làm nha tướng cho Dương Diên Nghệ.Dương Diên Nghệ dấn làm bé nuôi, giao cho quản quân,thấy có đức gồm tài,gả phụ nữ là Dương Thị Như Ngọc mang lại làm vợ.Bà sinh Ngô Xương Ngập,Ngô Xương Văn.
Ở làng lặng Nhân thị trấn Chương Mỹ nơi đền bái Bà Dương Phương Lan,có bia đá ghi:”Trên đường vào Châu Ái,qua đất Thượng Phúc(nay là thường xuyên Tín) Ngô Quyền gặp mặt người đàn bà tên Dương Phương Lan,kết làm vợ chồng,cùng nhau đi vào chạm chán Dương Diên Nghệ, cả hai được nhận làm bé nuôi”.Có tư liệu chép Ngô Quyền còn có hai đàn ông sinh sau là phái nam Hưng,Càn Hưng, chưa rõ nhỏ bà nào sinh.
Ngô Quyền sinh hoạt Châu Ái khoảng chừng mười năm,tháng 7 năm Quý mùi hương 923 theo Dương Diên Nghệ ra bắc đánh đuổi Lý tương khắc Chính.Tháng 12 năm Tân Mão 931 theo Dương Diên Nghệ đánh đuổi Lý Tiến,giết è cổ Bảo,lấy lại Giao Châu,Dương Diên Nghệ tự xưng là tiết Độ sứ.Sau kia Ngô Quyền lại trở vào quản Châu Ái.Sáu bảy năm sau,tháng 9 năm Mậu Tuất 938, lại ra làm thịt phản thần Kiều Công Tiễn,đánh xua quân phái mạnh Hán đăng quang vua,đóng đô làm việc Cổ Loa,được 6 năm tự trần,truyền ngôi cho Ngô Xương Ngập,Dương Tam Kha phụ chính.Năm Ất ganh 945 DươngTam Kha dành ngôi của cháu, xưng hiệu Bình Vương.Ngô Xương Ngập chạy về nam giới Sách nương nhờ vào PhạmLệnh công,Ngô Xương Văn còn nhỏ được nuôi trong cung,Tam Kha dìm làm bé nuôi.Càn Hưng, phái nam Hưng được ra bên ngoài ở với mẹ đẻ.
Năm năm sau ,năm Canh Tuất 950 Ngô XươngVăn khôn khủng dành lại ngôi vua,phế Tam Kha làm Trương Dương Công,đón anh về thuộc trông coi việc nước,tôn anh làm cho Thiên Sách Vương,tự mình xưng nam Tấn Vương.Năm 964 Ngô Xương Ngập tự trần.Năm Ất Sửu 965 nam Tấn Vương đem quân đi tấn công hai thôn sống Thái Bình. Quân cho nơi, cắm thuyền, lên bộ đánh nhau. Phái nam Tấn vương vãi bị trúng tên nỏ mai phục bắn chết, trị vì được 15 năm.
Theo Sử ký của Ngô Thì Sĩ, lúc bấy giờ có tín đồ quận Thao Giang là Chu Thái quật cường ko thần phục. Phái nam Tấn vương thân đi đánh, chém được Chu Thái. Do trận thắng ấy, nam Tấn vương vãi sinh kiêu, nên mới mắc nạn về việc đi đánh hai làng mạc này.
Nhà Ngô mất. Ngô vương quyền khởi lên năm Kỷ Hợi, mất năm tiếp giáp Thìn, được 6 năm (939-944); nam Tấn Xương Văn từ thời điểm năm Tân Hợi mang lại năm Ất Sửu, được 15 năm (951-965). Cộng toàn bộ là 21 năm
Nhà Ngô thất thế,con con cháu lui về tía hướng :
Ngô Xương Xý nhỏ Ngô Xương Ngập lui về Bình Kiều(nay là thị xã Triệu tô tỉnh Thanh Hóa);
Ngô Nhật Khánh nhỏ Ngô Xương Văn lui về Đường Lâm (nay thuộc Sơn Tây),
Ngô Nhật tầm thường về Đổ Động (Đại Điền chủ).
Các công ty sử học xưa điện thoại tư vấn triều đại Ngô Quyền là chi phí Ngô Vương,triều đại Thiên Sách vương vãi ,Nam Tấn vương vãi là Hậu Ngô Vương.Ngô Xương Xý,Ngô Nhật Khánh là nhì trong 12 Sứ quân. Đó là lần phân đưa ra đầu của dòng họ Ngô.
Thiên Sách vương Ngô Xương Ngập,bà là Phạm uy hiếp Duyên đàn bà Phạm tướng tá công tín đồ Nam Sách,sinh Ngô Xương Xý, Ngô Xương Tỷ.Ngô Xương Tỷ trụ trì chùa Phật Đà làng mèo Lợi quận thường Lạc,đạo hiệu Ngô Chân Lưu.Năm Tân mùi 971 niên hiệu thái bình năm thứ hai Đinh Tiên Hoàng ban hiệu sườn Việt Thái sư,tham dự triều chính,thời tiền Lê góp Lê Đại Hành đánh Tống có nhiều công.
Sau ngày Ngô Xương Xý thảm bại ở Bình Kiều,con trưởng là Ngô Xương Sắc linh giác ở vùng trung thượng du Thanh Hóa sinh Ngô Tử Canh, Ngô Tử Án.Ngô Tử Canh Đại thần đơn vị Tiền Lê đi sứ Chiêm Thành ,về sau thất truyền.Nối mang lại Ngô Tử Uy ,Ngô Tử Vĩnh trở về sau ngày càng cùng quẫn đến Ngô Rô đời lắp thêm 16,về nghỉ ngơi Đồng Phang coi chùa Thiên Phúc của xóm Thung,vào thời cuối đơn vị Trần.Trải qua triều Hồ,rồi nằm trong Minh,mấy mươi năm sang công ty Hậu Lê bé cháu trở nên tân tiến một phương pháp kỳ lạ,cho phải được giải thích bằng nhiều truyền thuyết thần thoại như ly thần,Tào Tinh Quân giáng thế,mộng Hoàng long,mộng Kim Đồng,Bờ Đó Xó chùa được mộ Thiên táng, ông cha tu nhân tích đức được trời báo v. V…
Con thứ Ngô Xương Xý là Ngô Ich Vệ,đổi thương hiệu An Ngữ chạy vào Châu Hoan dạy học,
không lâu sau Lý Công Uẩn vắt nhà chi phí Lê lên làm cho vua,ông ra phò nhà Lý,làm một chức võ quan nhỏ dại (Sùng Ban Lang tướng). Năm 1010 vua Lý thiên đô ra Thăng Long,ông theo ra sinh sống phường Khán sơn Thái Hòa (nay là Ngọc Hà quận ba Đình Hà Nội).Bà chúng ta Hàn sinh Ngô Tuấn, Ngô Chương tức Lý hay Kiệt, Lý hay Hiến.Ngô Tuấn có hai cô vợ họ Tạ,họ Lý,nhưng năm 23 tuổi theo yêu cầu ở trong nhà Vua,tự yểm vào phụng thị trong cung,nên không có nam nhi nối dõi,dòng dõi đến thời nay là con cháu Ngô Chương.
Ngô Tuấn được công ty Vua nhận làm cho Hoàng tử nghĩa đệ,chức cho Thái Úy dẫn đầu trăm quan,là nhân vật dân tộc qua những sự nghiệp ngự Tống bình Chiêm,hưởng lâu 87 tuổi.Ngô Chương cũng là Đại thần trụ cột triều đình đơn vị Lý,tham dự ngự Tống bình Chiêm,trấn thủ Châu Hoan,Lạng tô được phong Trung dũng Hầu.Con con cháu nổi hẳn lên bên dưới triều đơn vị Lý, phần nhiều là công thần.
Nhà Trần chiếm ngôi, bọn họ Ngô chịu bình thường số phận với bọn họ Lý,sa cơ tuy nhiên vẫn giữ được nếp nhà ở chùa dạy dỗ học.Cuối đời Trần, Ngô Bệ khởi nghĩa ở lặng Phụ phòng triều đình thối nát (1344-1360).Ba bằng hữu Minh Đức,Minh Hiếu,Minh Nghĩa (thân sinh Ngô Bệ) cùng đều người sinh tồn thay họ đổi tên lánh nạn. Sau thời điểm thất bại,Ngô Bệ bị tội tru di,từ đó quan hệ gia tộc bị đứt quãng trải mấy trăm năm cho tới ngày nay.Tương truỵền Bà Nồm đem bé về Giao Thủy khai ông chồng họ Phạm,người sinh sống Đổ Động chạy về Ngọc Than lật qua họ Đổ,người vào thị xã Gio Linh Quảng Trị,sau nhiều năm có người trở về Bắc Biên, Ngọc Hà…Mãi đến thời điểm cuối thế kỷ 20 này mới liên lạc tìm ra cội nguồn.
Với nhà trương nhổ cỏ phải nhổ hết rễ của trần Thủ Độ và phiên bản án tru di tam tộc của vua nhà Trần,trước sau nhì lần chạm mặt tai hoạ diệt vong,tuy phả cam kết bị con gián đoạn,nhưng dựa vào nguồn sâu nơi bắt đầu vững,con cháu vẫn quật cường vươn lên xây dựng mẫu họ quay trở về ngày càng phồn thịnh.
Ngô Nhật Khánh, Sứ quân Đường Lâm, bị Đinh bộ Lĩnh bức hàng,gả phụ nữ cho làm cho Phò mã,chiếm bà bầu lập làm cho Hoàng hậu,lại kén phụ nữ bà làm con dâu (vợ Đinh Liễn).
Sau ngày Thái hậu Dương Văn Nga khoác Long cổn nhịn nhường ngôi mang lại Lê Hoàn,trở thành phi tần của Vua Lê Đại Hành,Ngô Nhật Khánh không phục,chạy vào phái nam dụ vua Chiêm do vậy đánh úp Hoa Lư (979).Quân Chiêm theo đường biển dự định đổ bộ lên cửa Đại An và cửa Tiểu Khang.Chiến thuyền không tới nơi thì gặp mặt trận bão biển lớn lớn,thuyền đắm bạn chết nhiều,phải lui quân,Ngô Nhật Khánh bị tiêu diệt đuối,vua Chiêm Thành thoát bị tiêu diệt về nước.Phất Kim Công chúa (vợ Ngô Nhật Khánh con Đinh Tiên Hoàng) uất hận vì việc làm của chồng,nhảy xuống giếng từ tử.
Ngô Nhật bình thường ở Đổ Động sinh Ngô Nhật Minh, nổi lên chống Lê Hoàn, bị Lê Hoàn rước quân tự Hoa Lư ra bầy áp,tan rã mọi người một nơi đề nghị thất truyền.Ngày sau ngơi nghỉ vùng Tột Động,Chúc Động tất cả mấy mẫu họ Ngô cư trú cho nay,không rõ dòng nào.
Trở lại mẫu Ngô Xương Sắc,sau các đời sa sút cùng cực,con trai Ngô Rô là Ngô Tây liên tiếp ở coi miếu Thiên Phúc,bà bọn họ Nguyễn fan Vĩnh Lộc sinh Ngô Quỳnh,vì nghèo tha phương mong thực thất truyền (có thể ni là chúng ta Ngô sống Minh Lãng thị xã Vũ Thư tỉnh giấc Thái Bình).Bà vật dụng hai Trịnh Thị Kim bạn cùng xã Đồng Phang sinh Ngô Kinh.Cha bà mẹ từ trần khi còn ít tuổi,Ngô Kinh nghèo khó bơ vơ,cơm không được ăn,có người trong buôn bản mách bảo,bèn tìm đến hương Lam tô xin làm gia nô mang lại ông bà Lê Khoáng thân sinh Lê Lợi,cần cù linh động thật thà,nên được tin dùng,lấy bà Lê Thị Mười sinh bốn trai một gái: Ngô Từ,Ngô Đức, Ngô Khiêm,Ngô Đam,Ngô Thị Ngọc San.Phả cũ viết:”Qua bài toán ngưu canh nhưng mà long vân gặp hội”.Lê Lợi khởi nghĩa Lam Sơn,cha con ông cháu rất nhiều tham gia lập những công đầu,đều là Khai quốc Công thần.Ngọc San lấy chồng Quận công. Ngô tự sinh 11 con trai đều là công thần chức tước đoạt cao,8 đàn bà đều lấy ông xã hào hoa,Ngô Thị Ngọc Dao rước Thái Tông có mặt Thánh Tông, một vị minh quân.
Nói chung con cháu mẫu dõi Ngô Kinh gần như làm quan làm cho tướng bên Lê,có những công lao góp sức vào câu hỏi giữ nước, đánh đuổi ngoại xâm,xây dựng nền văn hoá,làm cho đất nước một thời thái bình thịnh trị.
Nhưng bước cải cách và phát triển không hoàn toàn thuận buồm xuôi gió,nạn nước kéo theo nàn nhà,bao nhiêu sự thay đổi đã tiếp tục xẩy ra.Trong cung thì các ông Hoàng bà Chúa tranh dành ngôi báu,ngoài triều thì quyền thần đố kỵ lẫn nhau,gian thần tận dụng thời cơ hãm hại người trung,dẫn đến cướp ngôi lật đổ,trung thần hàm oan,gia đình ly tán.Các vụ án Huệ Phi,Lệ chi Viên,Nguyẽn Trãi bị tru di,mẹ nhỏ Ngô Thị Ngọc Dao bắt buộc chạy lánh nạn,đến vụ Nghi Dân giết thịt Vua với Thái hậu dành ngôi sẽ xẩy ra.Những người họ Ngô chịu ảnh hưởng lớn,nhiều nhà đề xuất cho bé đi lánh nạn phương xa,chính cuộc lánh nạn biến cuộc thiên cư của không ít dòng họ.
Mỗi fan đi lánh nạn thành Thủy Tổ chúng ta Ngô tại 1 phương,bốn năm trăm năm mất liên hệ về gốc nguồn,mãi cho đến vừa mới đây mới liên lạc lẹo nối được.Như Ngô Hải đánh về Tam Sơn,Ngô Nguyên về Vọng Nguyệt,Ngô Phúc Cơ về Tả Thanh Oai,Ngô Tiến Đức về Lâm Thao,Ngô Công Tín về Bách Tính,Ngô Ngữ về Địch Lễ,Ngô Nước về Trảo Nha.
(còn tiếp)
***
LÝ THƯỜNG KIỆT DÒNG DÕI NGÔ QUYỀN
(Nhân gọi cuốn “Lịch sử họ Ngô tổng hợp”)
Năm 1949,Hoàng Xuân Hãn đến xuất bạn dạng cuốn Lý hay Kiệt,một công trình nghiên cứu trang nghiêm về đời sống cùng sự nghiệp của vị anh hùng dân tôc phá Tống,bình Chiêm vào giữa thế kỷ 11,mà thương hiệu tuổi gắn sát với bài xích thơ mở màn bằng câu Nam quốc sơn hà Nam đế cư,coi như bản Tuyên ngôn phát âm lập trước tiên của dân Việt đã hàng nghìn năm yêu cầu dương đầu với những lực lượng bành trướng ngoại xâm.
….
Gần đây,họ Ngô tất cả cho in cuốn Lịch sử họ Ngô tổng hợp vày Ngô Đức win biên soạn(Hà Nội ,1991),tập thích hợp tương đối vừa đủ những tứ liệu gia phả của mình này tự thủy tổ cho tới hiện tại.Theo sách này,đời vật dụng năm là Ngô Quyền (897-944),vị anh hùng dân tộc đã thành công quân phái nam Hán trên trận Bạch Đằng (938),chấm xong mười nắm kỷ Bắc thuộc;con là Thiên Sách vương Ngô Xương Ngập (đới 6)sinh Ngô Xương Xí (đời 7);Xương Xí có đàn ông thứ là Ngô Ích Vệ,Vệ sau theo Lý Công Uẩn new lên ngôi vua,và được trao một chức quan liêu võ nhỏ.Vua Lý thiên đô từ Hoa Lư ra Thăng Long.Ích Vệ chuyển cả mái ấm gia đình đi theo,tới làm việc phường Khán Sơn.Vợ họ Hàn sinh hai nam nhi là Ngô Tuấn với Ngô Chương;Ngô Tuấn sau này được call la Lý hay Kiệt,thuộc đời lắp thêm chín,tức là con cháu năm đời của Ngô Quyền(tr.29)Sách Lịch sử bọn họ Ngô tổng hợp (viết tắt LSHN)đã dành gần 30 trang (tr.29-56) trình diễn về đời sống cùng sự nghiệp Lý thường Kiệt.Từ đó hoàn toàn có thể rút ra mấy điểm xứng đáng chú ý,bổ sung đông đảo điều hiện naychưa biết về vị nhân vật dân to6c5nay2 như sau(ngoài việc chứng thực Ông là con cháu trực hệ năm đời của Ngô Quyền như vẫn nói sinh sống trên):
1-Về mái ấm gia đình riêng của Lý thường Kiệt,sách chép:Theo phả cũ,vợ là Lý Thị Duy Mỹ,sinh Ngô Khảo Tích,Ngô Thị Duyên lương,Ngô Thị Mỹ Lương (tr.29).Ngô Khảo Tích sau làm trấn thủ Ái Châu,sinh Ngô Tịnh,Quốc sư Tăng thống viện (tr.56).(Tuy nhiên,sách cũng ghi tất cả thuyết cho rằng ba tín đồ con trên không hẳn của Lý thường xuyên Kiệt cơ mà là của em là Ngô Chương tức Lý hay Hiến)(tr.29).
2-Về đời sống của ông với sự tranh chấp quyền bính trong triều đình đương thời,sách mang lại nhiều chi tiết như:Lý thường Kiệt tất cả lần “tay không vào Động Man tủ dụ các chúa Mường” ở vùng Cẩm Thủy (Thanh Hóa),suýt băng hà vì một mũi tên độc phun lén,may được viên tùy tướng nhanh mắt gạt được mũi tên,viên tướng này đã quyết tử vì tên phun trúng tay mình (tr.30);âm mưu của Thái bảo Nguyễn Châu vào phe Dương hậu không đúng Lý Quán phun lén định giết mổ Lý thường Kiệt cả nhị lần phần nhiều không thành (tr.36-37),v.v.
3-Đậc biệt sách ghi một thuyết về âm mưu Dương hậu định sợ hãi Ỷ Lan,sai một thị đàn bà đem bùa yểm chôn lốt vào phòng ngủ,rồi vu cho Ỷ Lan mưu hại tính mạng của con người vua.Lý hay Kiệt “được một hoạn hề”trong cung Dương Hậu phát giác,cho cần đã minh oan mang đến Ỷ Lan cùng kết tội Dương hậu (tr.36)
Sách LSHN có điểm mạnh là đã lưu lại một cách trung thực các thuyết khác biệt về một sự việc,như về gia đình riêng của Lý thường xuyên Kiệt (sách cho thấy theo một tư liệu khác,ông không tồn tại con),hoặc về sự tranh chấp quyền bính thân thái hậu Thượng Dương với thái phi Ỷ Lan,v.v.
Nói chung,cuốn sách khổ lớn dày hơn 280 trang,cung cấp cho nhiều bốn liệu quý về bọn họ Ngô vào cả nước,một họ đã hiến cho dân tộc những người con xuất sắc ưu tú có sự nghiệp sáng chói trong định kỳ sử,những Ngô Quyền,Ngô Chân Lưu,Ngô Tuấn (tức Lý hay Kiệt),Ngô Sĩ Liên,Ngô Thị Ngọc Giao,Ngô Thì Nhậm và gần đây,Ngô Đức Kế,Ngô Gia Tự,.v.v Đó là niềm từ hào của chiếc họ và của tất cả đất nước.Chúng ta hoan nghênh chúng ta Ngô,và người sáng tác Ngô Đức Thắng,năm nay rộng 80 tuổi,đã giành gần 20 năm trời cho công việc biên biên soạn cuốn sách.Mong sao các họ không giống cũng theo gương bọn họ Ngô,tập đúng theo được những gia phả của mọi đưa ra phái,soạn thảo cuốn lịch sử tổng phù hợp của chiếc họ,phục vụ việc giáo dục đào tạo truyền thống không chỉ riêng cho gia tộc,mà còn chung cho cả nước…
…
Nên chăng những cơ quan tiền sử học,bảo tàng hay lưu trữ sẽ tìm đến soạn đưa cuốn sách để sưu tầm đều tài liệu,chứng cứ gốc hoặc bạn dạng chính,hoặc phiên bản sao chụp để làm đa dạng mẫu mã thêm kho báu sử liệu nước nhà?
***
NHÓM XÂY DỰNG PHẢ HỆ HỌ NGÔ
GIỚI THIỆU VỀ PHẢ HỆ HỌ NGÔ VIỆT NAM
Lịch sử họ NGÔ việt nam do cố kỉnh Ngô Đức Thắng biên soạn đã xuất bản năm 1994.Đây là một trong những công trình Phả ký rất công trạng đã viết cho tới lần sản phẩm công nghệ ba,từ Khởi tổ tới ngày nay hơn tư mươi đời,gồm những dòng,chi cư trú ở nhiều địa phương vào cả nước.Sau khi xuất bản cuốn Phả,có các dòng bọn họ NGÔ bắt liên lạc để tìm về cội nguồn.Đến tháng 10 năm 1995,đã bao gồm 21 dòng,chi trú tại 185 xã,phường nằm trong 87 huyện,quận của 24 tỉnh,thành phồ nhấn Họ.Và chỉ trong mấy tháng cuối năm,có thêm sát 50 loại họ nữa gởi thư tới bắt liên lạc.
Nghiên cứu một cuốn gia phả to như vậy yên cầu nhiều công phu mới thấy được mối quan hệ giữa các dòng,chi,nhất là về rứa thứ.Để tổng vừa lòng lại vừa gồm hệ thống,vừa đối kháng giản,dễ thấy,chúng tôi dựng Phả hệ theo các bảng,được vắt Ngô Đức thắng tham gia hiệu đính.
Phả hệ bọn họ NGÔ việt nam được trình diễn thành 16 bảng kẻ phân loại như sau:
1.Phả hệ chúng ta NGÔ việt nam từ Khởi tổ tới đời sản phẩm 19 với 15(bảng I):từ Khởi tổ tới đời lắp thêm 8 thì tạo thành hai dòng:Ngô Xương Sắc cùng Ngô Ích Vệ,con Sứ quân Bình Kiều Ngô Xương Xí,cháu nội Thiên Sách vương vãi Ngô Xương Ngập,chắt nội tiền Ngô Vương.Sau loạn Thập nhị sứ quân,Ngô Xương Sắc với Ngô Ích Vệ buộc phải ẩn cư.
Ngô Xương sắc vào châu Ái (Thanh Hóa),truyền tới đời 18,19 là Ngô Kinh,Ngô từ là Bình Ngô khai quốc công thần triều Lê.Con cháu của Ngô Kinh,Ngô Từ trở thành Thủy tổ của nhiều dòng họ Ngô hiện tại nay,đã cho tới đời thứ trên dưới 40.
Xem thêm: Top 10 Cơn Siêu Bão Lớn Nhất Trong Lịch Sử Loài Người, Bão Haiyan (2013)
Ngô Ích Vệ ẩn dật vào châu Hoan (Nghệ An) đổi tên An Ngữ,sau ra Thăng Long đầu triều Lý làm cho võ quan,sinh hai đàn ông là Ngô Tuấn (Lý hay Kiệt) cùng Ngô Chương (Lý thường Hiến).Đến đời thiết bị 15 có Ngô Bệ đứng đầu cuộc khởi nghĩa lặng Phụ ở tởm Môn-Hải Dương (1344-1360)cuối đời Trần.Cuộc Khởi nghĩa thất bại,gia tộc bị lũ áp bắt buộc trốn tránh,mai danh ẩn tích đề nghị bị thất truyền.Đến vừa mới đây có đk đối chiếu các bản Phả phải đã chắp nối được một số trong những dòng.
2.Phả hệ những dòng hậu duệ của Ngô Kinh,Ngô khoan thai đời 20 đến đời 30-32 (thế kỷ XV-XVIII).Đến hiện nay đã lập được Phả hệ của 20 dòng (các bảng 2 đến 11).Nhưng cũng còn một số trong những dòng bị thất truyền chưa tìm được.
-Điện Bàn Hầu NGÔ HỒNG (đời 20) nhỏ Dụ vương vãi Ngô Từ,là Thủy tổ các dòng chúng ta Bình Ngô,Nam Ngạn,Vĩnh Lộc (Thanh Hóa),Tam sơn (Đông Ngàn-Bắc Ninh)…đã tới đời 38-39 .Hiện đang tiếp tục nghiên cứu nuốm thứ.(Bảng 2)
-Tây Quận công NGÔ CÔNG TÍN (đời 21),con trai Thanh Quốc công Ngô Khế,cháu nội Dụ vương Ngô Từ,là Thủy tổ các dòng Bách Tính,Quỹ Đê (Nam Định)…đã cho tới đời 38-39.(Bảng 2)
-NGÔ SỬ TOÀN (đời 21) lánh nạn thay đổi NGÔ NGUYÊN,con Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ mẫu Vọng Nguyệt (Yên Phong-Bắc Ninh) đang tới đời 37-38. (Bảng 3)
-NGÔ ĐỊNH (đời 22) con NGÔ NGUYÊN,là Thủy tổ mẫu Lý Trai-Đông Thành-Nghệ An (nay là Diễn Kỷ-Diễn Châu) cùng Thịnh Liệt-Hà Nội,đã tới đời 39-40.(Bảng 3)
-NGÔ SỬ HẬU (đời 21) lánh nạn đổi NGÔ PHÚC CƠ,con Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ loại Ngô Thời-Tả Thanh Oai-Hà Đông (nay là Thanh Trì-Hà Nội) và một vài dòng nghỉ ngơi Hưng Yên,Hà Đông,Hà Nội,Thừa Thiên,…đã tới đời 38-39.(Bảng 4)
-NGÔ BÁ DI (đời 21) lánh nạn đổi NGÔ HẢI SƠN bé Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ chiếc Tam Sơn-Đông Ngàn-Bắc Ninh,có một vài dòng chuyển sang Đông Anh,đã cho tới đời 38-39.(Bảng 4)
-NGÔ NGỮ (đời 21) nhỏ Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ chiếc Địch Lễ-Nam Trực-Nam Định,đã cho tới đời 38-39.Phả bị thất lạc,chỉ còn ghi các ngày giỗ,kỵ.(Bảng 5)
-NGÔ LỢI (đời 21) lánh nạn đổi NGÔ NƯỚC,con Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ loại Trảo Nha-Hà Tĩnh với 41 dòng,chi ở các xã thuộc tỉnh hà tĩnh và nhiều tỉnh như nam giới Định,Hải Dương,Hà Nội,Thanh Hóa,Nghệ An,Quảng Bình,Quảng Nam,Quảng Ngãi,Bình Định,An Giang…,đã cho tới đời 40-41.(Bảng 5,6)
-Thụy Quận công NGÔ VĂN BÍNH (đời 21)con Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ cái Đồng Phang 1 và một số dòng Bái Dương (Nam Định),Võ Giàng (Bắc Ninh)…,đã tới đời 37-38.(Bảng 6)
-Nam Quận công NGÔ KHẮC CUNG (đời 21) con Thanh Quốc công Ngô Khế,là thủy tổ dòng Đồng Phang 2 và một trong những dòng làm việc Hà Trung (Thanh Hóa),Trình Phố,Minh Giám (Thái Bình),Phạm Xá,An Nông (Nam Định),…đã tới đời 36-37.(Bảng
-Dực Quận công NGÔ THẾ BANG (đời 21) nhỏ Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ loại Đồng Phang 3 và một số trong những dòng ở Bắc Ninh,Bắc Giang…đã tới đời 38-39.(Bảng 9)
-NGÔ THẾ THÁI (đời 21) con Thanh Quốc công Ngô Khế,là Thủy tổ mẫu An Mô-Quảng Trị.(Bảng 9)
-Huệ Quốc công NGÔ NẠP (đời 20) nhỏ Dụ vương Ngô Từ,là Thủy tổ cái Diễn Hạnh-Diễn Châu,và những dòng,chi làm việc Diễn Châu,Yên Thành,Quỳnh Lưu,Nghĩa Đàn,và nghỉ ngơi Thái Bình,Hà Nội,đã tới đời 36-37.(Bảng 10)
-Đức Quận công NGÔ HỘ (đời 20) bé Dụ vương Ngô Từ,là Thủy tổ mẫu Thượng Phúc-Thường Tín.(Bảng 11)
-Thượng tướng mạo quân NGÔ LƯƠng (đời 20)con Dụ vương vãi Ngô Từ,Thủy tổ cái Nghĩa Trai.(Bảng 11)
-Tề Quốc công NGÔ HỰU (đời 20) nhỏ Dụ vương vãi Ngô Từ,là Thủy tổ cái Yên Dũng (nay là Việt Yên-Hà Bắc).(Bảng 11)
-Hoa Quốc công NGÔ ƯNG (NHẠN) (đời 20),con Dụ vương Ngô Từ,có thể là Thủy tổ những dòng nghỉ ngơi Duy Xuyên Điện Bàn-Quảng Nam.(Bảng 11)
-Nghi Quận công NGÔ THẦM (TRẦM) (đời 20)con Thận Quận công Ngô Khiêm,là Thủy tổ bọn họ Quảng Thị-Thanh Hóa.(Bảng 11)
-Sùng Quốc công NGÔ XUYẾN (đời 20),con Đô Đốc Thượng tướng mạo quân Ngô Đam,là Thủy tổ loại họ Ngọc giả Nam Trực-Nam Định (Hoa dương Hầu Ngô Phúc tầm thường là con Sùng Quốc công Ngô Xuyến).(Bảng 11)
3.Dòng NGÔ ÍCH VỆ (AN NGỮ)(đời máy
-Ngô Bắc Biên-Ngọc Thụy-Gia Lâm,nơi có thánh địa Ngô Tuấn-Lý hay Kiệt.Hậu duệ dòng trưởng hiện giờ là Ngô Đức Nhuần.Hiện đang phân tích chỉnh lý Phả hệ bởi bị mất Phả gốc.
-Ngô Vi-Tả Thanh oách Hà Đông (nay thuộc hà Nội):Thủy tổ là bồ Đốc công(có thể là đời sản phẩm công nghệ 16),có một trong những chi gửi tới Quốc oách (Sơn Tây),Vĩnh Phú,Hà Nam,đã cho tới đời 39-40-(Bảng 12)
-Ngô Lạc Nghiệp-Giao Thủy-am Định.Thủy tổ là Ngô Luyện(có thể là đời đồ vật 17),có một số trong những dòng gửi về An Dương (Hải Phòng),Sơn Dương (Tuyên Quang),Đồng tin vui (Thái Nguyên),đã tới đời 35-36.(Bảng 12)
-Ngô Quang-phướng Thái Hòa (nay là Ngọc Hà -Hà Nội),có một vài dòng chuyển về kiến Xương,Tiền Hải (Thái Bình).(Bảng 12)
Còn một số trong những dòng ở Thanh Hóa,Quảng Trị,…đang liên tục nghiên cứu chắp nối.
4.Từ 24 cái như đề cập trên,đến ni đã phát triển thành hơn 250 dòng,chi cư trú tại những địa phương.Các bảng Phả hệ chỉ viết tới khoảng tầm đời 30-32.Từ đó trở đi,nhiều cái đã viết tiếp,nhưng cũng còn một số trong những dòng không viết.Chúng tôi chưa tồn tại đủ bốn liệu nhằm viết tiếp,vả lại cũng khá khó khăn vày họ Ngô ta cải cách và phát triển quá rộng.Cho nên cửa hàng chúng tôi tạm dừng ở đây,hoàn chỉnh bốn liệu nhằm viết”THẾ PHẢ HỌ NGÔ-VIỆT NAM” từ Khởi tổ(thế kỷ VIII) tới khoảng chừng đời sản phẩm công nghệ 30(thế kỷ XVIII).Còn khoảng tầm 10 đời ngay sát đây,đề nghị những dòng,chi sưu tầm tứ liệu và viết,để tiếp diễn với Phả hệ và vắt phả chung.
Trong việc xây dựng Phả hệ,chúng tôi đã nghiên cứu đối chiếu nhiều bốn liệu,đã sửa lại một số điều đang viết trong những cuốn lịch sử vẻ vang họ Ngô vẫn in trước đây.Nhưng nhất định vẫn có không ít thiếu sót.Rất mong mỏi được sự góp phần ý kiến của các dòng họ Ngô vào cả nước,để shop chúng tôi có thể sửa chữa,chỉnh lý,để mau chóng viết được THẾ PHẢ HỌ NGÔ VIỆT NAM.
Ngày 6 mon Giêng năm Bính Tý
(24 tháng hai năm 1996)
*****
VỀ GIA PHẢ HỌ NGÔ VIỆT NAM
PHÁT TÍCH ÁI CHÂU-NGÔ VƯƠNG DỰNG NƯỚC
Phát tích Ái châu
Phả cũ chép :” ông cha Ngô nhật Đại quán Ái châu, dĩ nông nghiệp khởi, sinh Ngô nhật Dụ”.Phả xưa ghi chép gắng Ngô nhật Đại là tín đồ đầu tiên, bởi vậy xa xưa hơn về trước chưa tồn tại phả.
Ngô nhật Dụ hiếu học, vừa cơ hội quan đô hộ phương bắc truyền bá chữ nôm vào khu đất Việt,Ngô nhật Dụ theo học trở thành thông nho,người china mời vào làm Liêu tá trong bao phủ đô hộ.Từ kia này càng phồn thịnh.
Truyền nối đến Ngô đình Thực là Hào trưởng (thời kia Hào trưởng là người giàu có, có uy nắm trong vùng).Ngô đình Thực sinh Ngô đình Mân.
Ngô đình Mân theo nho học,thành đại nho gia, du học tập vào cửa ngõ Sót,khi đã cao tuổi lên Đường lâm, đem bà Phùng thị Tịnh Phong,con Phùng Hải, cháu Phùng Hưng (Bố mẫu đại vương),ông bà sinh hai đàn ông Ngô Quyền và Ngô Tịnh.
Ngô đình Mân có tác dụng Phong châu Mục thời Khúc quá Hạo có tác dụng Tiết độ Sứ.
Về sau Ngô Quyền vào châu Ái có tác dụng nha tướng đến Dương diên Nghệ,Ngô Tịnh làm cho Trấn thủ Kỳ hoa,sinh năm nam nhi đều là Châu mục,Hào trưởng, Tăng thống,nhưng số đông thất truyền.
Tất cả các dòng họ Ngô ở nước ta đã liên hệ được cho tới nay đều thuộc dòng dõi Ngô Quyền.
Ngô Quyền sinh nghỉ ngơi Đường lâm ngày 12 tháng 3 năm đinh tỵ (897),mất tại Cổ loa ngày 18 tháng giêng năm ngay cạnh thìn (944),thọ 47 tuổi,mộ táng sinh sống thôn Cam lâm quận Đường lâm ni là thôn Đường lâm thuộc thị làng Sơn tây .Tiên lăng hậu miếu,là khu vực Di tích lịch sử hào hùng văn hoá.
Ngô Quyền gồm dáng fan như cọp,tiếng nói như sấm,mắt sáng sủa như chớp,khi có mặt sau lưng có cha nốt ruồi,có người thầy tướng tiên đoán:”Người này ngày sau ắt làm vua trị vì thiên hạ”. To lên có sức khoẻ cử đỉnh,văn võ tuy vậy toàn.Vào lứa tuổi 20,cha mẹ đã trường đoản cú trần,Ngô Quyền vào châu Ái xin làm nha tướng cho Dương diên Nghệ.Thấy người có tài năng có đức,Dương diên Nghệ gả phụ nữ Dương thị Như Ngọc cho làm vợ.Dương thị Như Ngọc sinh Ngô xương Ngập,Ngô xương Văn.
Làng yên nhân thị xã Chương mỹ tất cả ngôi thường thờ bà Dương Phương Lan tất cả bia đá ghi:“Trên đường bước vào châu Ái,qua khu đất Thượng phúc,gặp cô gái Dương Phương Lan,cùng Ngô Quyền kết thành vợ ông xã cùng nhau vào châu Ái,Dương diên Nghệ dấn cả nhị làm con nuôi”.Sau ngày lên ngôi vua, Ngô Vương còn có thêm hai nam nhi Càn Hưng với Nam Hưng,chưa rõ bà làm sao sinh,cả hai đều thất truyền.
Ngô vương vãi dựng nước
Nước Lạc Việt xưa gồm 15 tộc Việt sống bằng nghề nông sinh hoạt phía phái nam sông trường giang,là một phần tử của các tộc Việt mà những nhà sử học trung hoa xưa call là Bách Việt. Xuất phát điểm từ một nước Văn Lang,lúc bấy giờ chưa có địa giới rõ rệt,trung trọng tâm là Bạch hạc của 18 triều đại Hùng Vương kéo dãn dài gần 3000 năm,cho mang đến đời ở đầu cuối thuộc triều đại Hùng Vương trang bị 18,vì vua mải mê man chơi,sao nhãng việc nước,để thoát nước vào tay Thục Phán,một bạn dòng dõi của vua Thục sống Tứ xuyên mặt Trung quốc.
Thục Phán làm cho vua xưng An Dương Vương,dựa vào gồm Loa thành kiên cố,ỷ vào võ bị, mất cảnh giác bị Triệu Đà làng mạc tính,sát nhập khu đất Âu lạc của An Dương vương vào nước phái nam Việt của Triệu Đà. Công ty Triệu kẻ thống trị được 70 năm, bị tướng công ty Hán Lộ bác bỏ Đức tiến công diệt.Từ nằm trong Triệu nước nhà ta đưa sang thuộc Hán (năm 41 trước công nguyên).Từ đó sau này hết Hán mang đến Tần,qua đời Lục triều, đơn vị Tuỳ,nhà Đường, mang đến đời Ngũ Quý những bị chia thành quận huyện để cai trị,ngót một nghìn năm coi như khu đất Trung quốc.
Trong khoảng thời hạn dài đó không ít người dân nổi lên xưng hùng,chống đánh quân quan lại cai trị, nhưng không có bất kì ai được lâu,đất nước vẫn bị nội thuộc những triều đại Trung quốc.
Năm 618 vua Đường cố nhà Tuỳ xây dựng cơ chế quân chủ thống độc nhất ở Trung quốc,ở ở trong quốc đặt chính sách Đô hộ bao phủ .Giao châu được đổi thành An phái nam Đô hộ phủ, được cai trị bằng võ lực,có lúc đổi hotline Trấn nam,áp dụng chế độ quân quản.Chia toàn quốc thành 12 châu (trong đó có 5 châu là khu đất Lưỡng Quảng ngày nay).Cả 12 châu chia thành 52 huyện,vùng thượng du bạn thiểu số để châu Kỵ mỵ (Ràng buộc),người đứng đầu được đà tập (cha truyền nhỏ nối).Châu gồm Thứ sử,huyện tất cả Huyện lệnh, phân thành hương hoặc xã để cai trị.
Cùng trong quy trình bắc thuộc, người việt nam chịu nhiều ảnh hưởng của những chuyển biến lớn bên Trung quốc, địa công ty Việt hình thành,đại địa chủ Trung quốc cách tân và phát triển trên khu đất Việt,Tù trưởng vùng thượng đổi thay chúa đất.Đa số dân bị nghèo khó hoá,nông nô gia nô, nô tỳ ngày càng đông,Hào trưởng bao gồm nhà có hàng chục ngàn gia nô.Phật giáo thịnh hành,chùa chiền từ viện được ưu đãi,con con cháu phú hào vào ở chùa càng ngày càng nhiều,càng gồm thế lực.Chế độ khoa cử được áp dụng,con nhà giàu được học tập thi cử,uy vậy được nâng cao, ý thức thống trị đất nước càng mãnh liệt.
Cuối thay kỷ sản phẩm 9,bên trung hoa Hoàng Sào nổi dậy kéo dãn 10 năm (875-885), vua công ty Đường phải chạy vào Tứ xuyên.Khúc quá Hạo, một Hào trưởng làm việc Hồng châu,nhân thời cơ nổi lên đánh xua đuổi quan quân đô hộ, từ lập làm Tiết độ sứ,sai sứ sang trọng truyền báo, vua nhà Đường phải chấp nhận.Một năm sau nhà Đường mất,Chu Ôn lập công ty Hậu Lương.Trải rộng 50 năm, Lương, Đường, Tấn, Hán, Chu ráng nhau có tác dụng vua Trung quốc,xung quanh đất đai bị phân tách cắt,10 nước phân chia nhau mèo cứ (Sử china gọi là thời Ngũ đại và Thập quốc 892-972).Các tập đoàn phong kiến trung quốc bận ứng phó trong nước, quốc gia ta tạm thời yên ổn.
Năm 907 Khúc vượt Dụ chết,Khúc vượt Hạo lên chũm làm huyết độ sứ ra sức sửa sang chế độ, lo câu hỏi tự cường, tiến hành nhiều cách tân lớn.Những câu hỏi làm đó đã tạo đk cho Ngô Quyền sau này.
Khúc thừa Hạo chết,Khúc quá Mỹ kế vị,lúc bấy giờ đang quan hệ bang giao với nước nam Hán,một nước mèo cứ làm việc nam china giáp giới cùng với nước ta.Muốn lợi dụng mâu thuẫn giữa Hậu Lương với Nam Hán để giữ vững đất nước,Khúc thừa Mỹ sai sứ giao hiếu với đơn vị Hậu Lương,vua phái mạnh Hán tức giận, không đúng tướng Lý khắc thiết yếu đem quân sang đánh bắt cá được Khúc quá Mỹ đem lại Quảng châu,cử Lý Tiến sang làm cho Thứ sử thuộc Lý khắc thiết yếu chiếm đóng đặt lại ách đô hộ.
Dương diên Nghệ nha tướng mạo của Khúc thừa Hạo sinh hoạt châu Ái, ao ước kế tục sự nghiệp của họ Khúc, ra sức chiêu mộ binh sỹ, giả danh “hội vật” bịt mắt quan lại đô hộ, vài năm tuyển chọn được 3000 quân quyết tử,sai Ngô Quyền làm cho tiên phong,kéo quân ra tiến công Lý Tiến.Lý Tiến cung cấp báo về quảng châu xin quân cứu vãn viện.Viện binh chưa kịp đến,Lý khắc bao gồm bị giết,Lý Tiến chạy thoát về Quảng châu.Viện binh nam giới Hán đến,định bao vây phủ thành,Ngô Quyền lấy quân ra bên ngoài tập kích, giết được công ty tướng viện binh tương hỗ Trần Bảo,quân phái nam Hán tổn thất nặng trĩu nề phải rút về nước.
Năm 931 Dương diên Nghệ trường đoản cú lập làm Tiết độ sứ,sai Ngô Quyền vào trấn thủ châu Ái.Được 7 năm,Dương diên Nghệ bị nha tướng tá là Kiều công nhân thể đầu độc giật quyền.Để giữ lại vững địa vị bất chinh không bị lung lay,Công luôn thể quy sản phẩm Nam Hán.Ở Ái châu được tin Kiều công một thể đầu mặt hàng Nam Hán, Ngô Quyền thấy rất nguy hại cho sự nghiệp giải phóng dân tộc mà bao năm bọn họ Khúc bọn họ Dương mưu đồ,muốn đựng quân ra hỏi tội,đang lần khần tính kế.Bà Dương thị Như Ngọc khuyên:”Loạn thần Kiều công Tiện phản nghịch, dấy binh hỏi tội là câu hỏi cấp thiết, liệu có còn gì khác phải đắn đo”.Ngô Quyền nói,việc kia dĩ nhiên,chỉ hiềm quân phái nam Hán đang mạnh,lực lượng của ta còn qúa mỏng,phải trù tính kỹ càng.Bà nói:“Phản tặc dâng nước cho Nam Hán, nhân dân sẽ điêu đứng,ta dựng cờ đại nghĩa dẹp lũ tàn nhẫn đưa muôn dân thoát ra khỏi vòng lầm than khổ ải,mọi bạn sẽ hưởng ứng,tướng sỹ sẽ về theo,lo gì lực lượng mỏng”.
Bảy năm trấn thủ châu Ái, Ngô quyền lấy được lòng dân,mọi người cảm mến.Hành rượu cồn phản nghịch của Kiều công một thể gây phẫn nộ sâu sắc trong gần như từng lớp nhân dân, lòng người nhắm tới Ngô Quyền,Công nhân tiện bị cô lập, tức thì em Công nhân tiện là Kiều công Hãn cũng theo Ngô Quyền.
Ngô Quyền ra quyết định phải trừ nội phản trước khi ngoại xâm không vào kịp,chuẩn bị nhanh nhưng cũng mất hơn một năm.Mùa thu năm 938 đoàn quân từ châu Ái tiến ra khử Kiều công Tiện,chuẩn bị ứng phó với quân phái nam Hán.
Lúc bấy giờ vua phái nam Hán lưu Nham nhân thời cơ Công Tiện cầu viện,mưu mang đại binh sang xâm chiếm luôn Giao châu,đặt lại ách thống trị,tự bản thân thân chinh nạm quân,nhiều đại thần can chống không nghe,sai nhỏ Hoằng cởi dẫn ngay gần ngàn chiến thuyền vượt biển cả sang trước làm cho đạo tiên phong,tự mình dẫn đại đội binh mã mang lại đóng ở biên cương làm hậu thuẩn.Lưu Nham có thể mẫm lần này vẫn chiếm nhanh chóng Giao châu, phong trước đến Thái tử Hoằng Tháo làm Giao Vương.
Cuối mùa thu năm ấy,Ngô Quyền bố trí lực lượng ngăn đánh quân nam giới Hán,quyết trọng điểm đánh hủy diệt lực lượng tinh luyện của địch, đập chảy ý chí xâm lược của bạn phương bắc,bèn tía phòng ngặt nghèo các ngả quân nam Hán rất có thể xâm nhập.Được tin Hoằng tháo dỡ tiến theo mặt đường biển,Ngô Quyền dấn định:Hoằng cởi là tướng tá kiêu dũng,quân đông,chiến thuyền lớn,nhưng là tướng con trẻ tuổi mới cầm quân,chưa bao gồm kinh nghiệm.Lưu Nham tuy lão luyện,nhưng chưa dám đi xa giang sơn trong khi cơ sở trong nước chưa vững.Có thể tiến công một trận tàn phá lực lượng tinh luyện đập rã ý chí xâm lấn của lưu lại Nham.Thuỷ quân phái mạnh Hán tất đề nghị vào sông Bạch đằng,bèn chọn đoạn sông trường đoản cú Lục đầu giang đổ về, rã ra cửa ngõ Nam triệu, phía phái mạnh là thị xã Hải yến tỉnh kiến an,phía bắc là thị xã Yên hưng tỉnh Quảng yên,hai bên sông núi cao dựng đứng cây xanh xum xuê,có nhiều ngõ lạch cây xanh che lấp sầm uất,thuận lợi cho việc mai phục coi thường thuyền.Đoạn sông này ngay gần cửa biển cả thuỷ triều lên xuống khôn cùng mạnh,độ chênh lệch thân hai ngọn triều lên đến 5,6 thước(thước xưa).Bèn sai mang gỗ đẽo nhọn bịt sắt, nhân lúc thuỷ triều rút xuống tốt nhất cắm giữa loại sông thành kho bãi cọc những lớp.Các nhóm khinh thuyền mai phục trong những kênh lạch phía thượng nguồn, lúc có hiệu lệnh thì thuộc lao ra khử địch.Trên bờ mai phục bộ binh phối hợp và lại có trách nhiệm đón bắt phần đông toán kẻ thù bỏ thuyền lên bộ tháo chạy.Dương thị Như Ngọc,Ngô xương Ngập, Dương tam Kha đều phải sở hữu dự trận chiến.
Tương truyền, Ngô Quyền lựa chọn vùng Kê lạc tổng Nghĩa chế (Tên xưa gọi là kẻ lác,nay là vùng quán rác thị xã huyện Phù tiên thức giấc Hải hưng) làm địa điểm luyện quân thuỷ, đốn gỗ bịt sắt, khai thông các kênh lạch chuyển mang đến trận địa (cách xa hơn 30 dặm đường).
Chuẩn bị trận địa vừa xong,chiến thuyền Hoằng túa đi cho gần cửa ngõ Nam triệu ý định nghỉ ngơi một ngày rồi mới vào sông Bạch đằng.Ngô Quyền dùng kế sai Kiều Thuận trá mặt hàng xin theo Hoằng toá trả thù đơn vị (Kiều Thuận là đàn ông Kiều công Tiện sẽ quy thuận Ngô Quyền).Kiều Thuận cần sử dụng thuyền nhỏ dại lẻn ra chạm mặt Hoằng Tháo,trình bày sai lạc lực lượng với kế hoạch che chở của Ngô Quyền,Hoằng cởi càng khinh suất coi thường.Vừa cơ hội đoàn coi thường thuyền quân Việt tiến ra khiêu chiến,chưa kịp nghỉ ngơi,Hoằng tháo dỡ hạ lệnh dàn trận bao vây hòng tiêu diệt lực lượng quân ta trên chổ.
Quân ta vừa tấn công vừa lùi dần vào cửa sông.Nhân đà thuỷ triều lên,Hoằng Tháo sai khiến cho chiến thuyền ào ạt đuổi theo,quân ta vừa gọi mời vừa lui nhanh.Nước triều lên mạnh, chiến thuyền Nam Hán đuổi gấp, vượt đã tương đối xa qua bãi cọc nhọn lúc đó còn ẩn sâu dưới mặt nước.
Thuỷ triều thốt nhiên xuống,chiến thuyền quân Việt tảo mũi bội phản công quyết liệt.Từ mọi ngõ ngách kênh lạch quân phục tuyệt nhất tề lướt ra tấn công dữ dội quân phái nam Hán.Hoằng dỡ biết là trúng kế, ra lệnh cho con thuyền rút lui.Thuỷ triều xuống mạnh,nước chảy xiết, con thuyền nặng khó khăn hãm tốc độ,cọc nhọn bịt sắt đang nhô lên gần mặt nước,chiến thuyền nam giới Hán va vào cọc tung vở, ùn lại va vào nhau nhưng mà chìm vô số.Tướng sỹ phần bị giết, phần chết trôi không nhắc xiết.Hoằng Tháo cũng trở thành chết đuối,còn từng nào thoát được,chuồn ra biển khơi về nước.Lưu Nham được tin báo nóng vội cuốn cờ rút quân về nước,hổ thẹn vì chưng cuộc viễn chinh thảm bại nhục nhã, vứt tên giữ Nham,đổi là giữ Cung.
Chiến chiến hạ Bạch đằng ra quyết định việc dựng nền độc lập tự nhà thống nhất quốc gia muôn đời trong tương lai của dân tộc bản địa Việt nam,sau hơn một mgàn năm có tác dụng nô lệ,bị nước phệ phương bắc thống trị.
Sau ngày chiến thắng,Ngô Quyền bắt tay vào câu hỏi xây dựng cơ sở của một quốc gia chủ quyền tự chủ.Đầu năm 939 định đô làm việc Cổ loa,đất cũ Loa thành,thể theo những triều đại bên china nhưng gồm châm chước,đặt quan liêu chế,định triều nghi phục sắc cho những quan văn võ,tự xưng Ngô Vương,phong Dương thị Như Ngọc làm cho Đệ duy nhất Tiêu cung,phong tước lộc,cấp thái ấp cho tướng sỹ bao gồm công như Đinh công Trứ sinh hoạt châu Hoan,Lê Lương sinh sống châu Ái,Phạm bạch Hổ nghỉ ngơi Nam sách v.v…Các hào trưởng, tù túng trưởng các nơi kính sợ hãi vị nhân vật đánh chiến thắng quân nam Hán,thảy hồ hết quy phục chịu mệnh lệnh,cả nước yên hưởng thái bình.
Ngô Vương ở ngôi được 6 năm nhiễm bệnh từ trần.
Các bên sử học tập xưa gọi là triều đại tiền Ngô Vương.
Loạn Dương Tam Kha ( 945-950)
Cuối năm 944, Ngô vương Quyền tự trần,để ngôi cho con trưởng Ngô Xương Ngập bởi vì cậu là Dương Tam Kha phụ chính.Dương Tam Kha thừa cố kỉnh cướp lấy ngôi của cháu,tự xưng Bình Vương.Ngô Xương Ngập đề xuất chạy trốn về nam giới Sách tìm về nương nhờ tín đồ tôi trung của cha là Phạm Chiêm (Phạm Lệnh công) trên Trà hương thơm .Mấy lần Dương Tam Kha không nên quân tróc nã bắt,nhờ Phạm Lệnh công đem vệt vào trong núi,nên thoát ra khỏi bị cậu bắt giết.Ngô Xương Văn còn không nhiều tuổi được nuôi trong cung,Tam Kha nhấn làm nhỏ nuôi.Càn Hưng, nam Hưng được ra ngoài ở với bà mẹ đẻ.
Thấy Dương Tam Kha cướp căn nhà Ngô, những cựu thần nhà Ngô cùng hào trưởng địa phương không phục,tiếp nhau nổi lên mèo cứ xưng hùng,không phục tùng mệnh lệnh,mầm loàn Thập Nhị sứ quân bắt nguồn từ đó.Nổi lên thứ 1 là trần Lãm,một Đại địa nhà ở miền cửa biển bố Chính (nay là xã Kỳ cha huyện Vũ Tiên tỉnh Thái Bình,xưa biển khơi vào mang lại đó). Trằn Lãm chết, bộ tướng là Đinh cỗ Lĩnh lên nuốm (Bộ Lĩnh là bé Đinh Công Trứ,Châu mục Châu Hoan thời Dương Diên Nghệ).Đinh cỗ Lĩnh đem quân về Hoa Lư địa điểm quê nhà, rất có thể dựa vào thế hiểm của rừng núi để tự thủ cũng giống như để chiêu mộ binh mã cách tân và phát triển lực lượng.
Những bạn cát cứ khác tất cả Kiều Công Hãn,Kiều Thuận, Nguyễn Khoan,Nguyễn Thủ Tiệp,Nguyễn khôn cùng (là ba bạn bè ruột), Lý Khuê,Lữ Đường,Phạm Bạch Hổ.Về sau những nhà sử học xếp Ngô Xương Xý, Ngô Nhật Khánh,Đổ Cảnh Thạc vào nữa thành 12 Sứ quân.
Năm 950 Bình Vương không đúng Ngô Xương Văn cùng hai tướng Đổ Cảnh Thạc và Dương mèo Lợi mang quân đi tiến công hai họ Đường, Nguyễn sinh sống đất thái bình (thuộc tô Tây ngày nay).Hành quân nửa đường cho đất trường đoản cú Liêm,Ngô Xương Văn bảo nhị tướng rằng:”Đức trạch của Tiên vương vãi ta thấm mọi lòng dân,tất cả các chính lệnh không ai là không vui lòng cả.Chẳng may Tiên vương vãi ta mất đi.Bây tiếng Bình vương là kẻ bất nghĩa,tự giật lấy ngôi,còn tội gì hơn nữa?Nay lại sai họ đi đánh những ấp không có tội kia,may mà được đang vậy,nếu chúng ta không phục thì làm cố kỉnh nào?” hai tướng trả lời:”Tướng quân bảo sao cửa hàng chúng tôi cũng xin vâng mệnh”.Xương Văn bảo:”Ý tôi ước ao đem quân quay về đánh úp Bình vương để phục lại cơ nghiệp của chi phí nhân,có đề xuất không?”Hai tướng phần đông lấy có tác dụng phải.Bèn cùng nhau quay binh về phế bỏ Bình vương.Các tướng mạo bàn yêu cầu giết đi,Xương Văn nói bạn ấy với tôi có chút tình nghĩa, buộc phải không giết,giáng xuống làm cho Chương Dương sứ,cấp ruộng khu đất sinh sống.Tam Kha tiếm ngôi 6 năm.
Sau khi thành công xuất sắc khôi phục đơn vị Ngô,Xương Văn sai fan đến Trà hương rước Ngô Xương Ngập về bằng hữu cùng nhau cố gắng quyền.Tôn anh làm Thiên Sách vương,tự mình xưng nam giới Tấn vương.
Hậu Ngô vương (951-965)
Thiên Sách vương vãi Ngô Xương Ngập – phái nam Tấn vương Ngô Xương Văn
Trở lại ngôi vua,thấy Đinh cỗ Lĩnh nghỉ ngơi Hoa Lư là tướng cát cứ gian nguy nhất,năm 951 Ngô Xương Ngập, Ngô Xương Văn kéo quân vào tiến công Hoa Lư.Nhận thấy không đủ sức chống lại,Đinh cỗ Lĩnh cho con trai trưởng là Đinh Liễn sang ở làm nhỏ tin.Ngô Xương Văn cũng không chịu lui quân, vây hãm Hoa Lư gần tháng ko hạ được,bèn bắt trói Đinh Liễn treo lên cột cao, gọi cỗ Lĩnh bảo còn nếu như không chịu đầu hàng thì vẫn giết Đinh Liễn.Đinh bộ Lĩnh nổi dận nói rằng:”Kẻ chàng cốt lập công danh và sự nghiệp chứ không quyến luyến tình riêng như lũ bà con trẻ”,rồi sai hơn mười tay nỏ,dặn cứ ra nhằm mục tiêu Đinh Liễn nhưng bắn.Hai vương vãi thấy Đinh cỗ Lĩnh cưng cửng quyết cùng nhẫn trọng điểm như thế,cho rằng làm thịt Liễn cũng vô ích,bèn thả đến về rồi rút quân.
Năm 954,Ngô Xương Ngập lâm bệnh dịch từ trần,tình hình cat cứ càng trầm trọng.Một mình không quản lý được tình thế,Ngô Xương Văn không nên sứ sang nam Hán thỉnh mệnh để tìm chổ dựa (một bề ngoài đi ước phong).
Vua phái mạnh Hán là lưu giữ Thạnh không đúng Lý Dư sang phong Ngô Xương Văn làm cho An Nam ngày tiết độ sứ kiêm Đô hộ.Ngô Xương Văn không sở hữu và nhận phong.Về sự kiện này Ngô Thì Nhiệm bình luận:”Nam Tấn vương đang thỉnh mệnh,kịp thấy new cầu đã phong tức thì như thế,bèn đình chỉ việc trao thay đổi sứ giả,để dự phòng dòm ngó và giữ được uy tín”.
Ngô Xương Văn ỷ tài thao lược, ngay tức thì năm đi đánh dẹp các nơi, năm 965 dẫn quân đi tiến công hai chúng ta Đường, Nguyễn ngơi nghỉ Thái Bình,khi new vào khu đất địch bị phục binh bắn,trúng tên tẩm độc tử trận,trị vị 15 năm.
Ngô Xương Xý con Ngô Xương Ngập bởi vì sức ép của bộ tướng, rút quân về châu Ái,ngược dòng sông Chu chiếm phần cứ vùng Bình Kiều(nay thuộc huyện Triệu đánh tỉnh Thanh Hoá) phụ thuộc núi rừng từ bỏ thủ. Ngày tiếp theo bị Đinh bộ Lĩnh từ bỏ Hoa Lư đem quân vào tiêu diệt.Nha tướng nhà Ngô là Đỗ Cảnh Thạc duy trì Đỗ Động Giang.
Ngô Nhật Khánh con Ngô Xương Văn cùng bà Dương Vân Nga (là con gái Dương Tam Kha) từ xưng là An Vương sống Đường Lâm bị Đinh bộ Lĩnh bức hàng.Bộ Lĩnh chỉ chiếm bà Dương Vân Nga phong làm thê thiếp (một trong 5 hoàng hậu của vua Đinh, sinh đàn ông Đinh Toà
