Chữ viết biểu thị cho nền lộng lẫy của một nước. Ở Việt-Nam, chữ thời xưa chiếm địa vị chính thức suốt thời Bắc thuộc với tự trị, là máy chữ số đông duy nhất sử dụng trong Khoa cử, chữ hán việt chỉ xuất hiện thêm đôi bố lần trong những kỳ thi, và yêu cầu đến thời cải cách (1909) mới bao gồm những bài xích thi bằng quốc ngữ. Bạn đang xem: Lịch sử chữ viết việt nam
Trích trường đoản cú cuốnKhoa Cử nước ta –
Nguyễn Thị Chân QuỳnhNhưng trước khi học chữ Hán với chịu tác động của văn hóa truyền thống Trung quốc, việt nam có văn minh, văn từ riêng hay là không ?
I – CHỮ VIỆT CỔ ?
A – hiện đại cổ
Trước kia, nhờ vào sách sử của Trung quốc, những sử gia những chép rằng thời “tiền đô hộ”, việt nam ở vào tình trạng cung cấp khai. Hậu Hán Thư viết :”Dân Giao-chỉ phân vân đạo phụ thân con (cha bé cùng vệ sinh một sông), lừng chừng đạo vợ ông xã (trai gái thoải mái kết hôn), không biết lễ giáo (của Trung quốc)”. Hán Vũ Ðế thấy thế new sai những quan Thái thú sang cai trị phải dậy cho dân ta biết lễ nghĩa, nước ta bước đầu có sang trọng từ đấy. Ngô Thì Sĩ cũng viết rằng Tích quang dậy ta lễ nghĩa, Nhâm Diên dậy luân lý, có tác dụng cho nước ta thành một nước văn hiến (1).
Mặt khác,Việt Sử Lược chép về nước Văn-lang thời Hùng Vương tất cả “phong tục thuần lương, chính vì sự dùng lối thắt gút”. Trong Hậu Hán Thư, “Mã Viện truyện”, thì Mã Viện vẫn tâu với vua công ty Hán rằng “Luật nước An-Nam khác luật trung quốc hơn mười điều”, tất cả thể có nghĩa là khác khôn xiết nhiều, không độc nhất thiết chỉ khác “hơn mười điều” (2). Bởi thế là vn trước cơ đã có phong tục, pháp luật riêng biệt, tuy có thể là cách thức chưa ghi chép thành văn.
Ngày nay, bởi vào mọi hiện thiết bị được khai thác như trống đồng, lưỡi cầy, đồ đàn bà trang vv. Thì rõ ràng ở địa phận nước Văn-lang xưa đã tất cả một nền sang trọng không chịu ảnh hưởng của Trung quốc, điện thoại tư vấn làVăn minh sông Hồng, chia làm cho 4 giai đoạn bước đầu từ thời vật đá (văn minh Phùng-nguyên) mang đến thời đồng thau (văn minh Ðông-sơn), tỏa nắng nhất vào thời gian cuối thời những vua Hùng (thế kỷ máy 9 tr. TL) với cao điểm là thẩm mỹ trống đồng, các và rất đẹp nhất tại chính giữa vùng sông Hồng. Tuy china (Vân-nam, Quảng-tây) cũng tìm kiếm thấy các loại trống Ðông-sơn nhưng địa thế căn cứ vào tỷ lệ tập trung thì sinh sống Bắc Việt có tương đối nhiều hơn. Chuyên môn phát xuất nhanh nhất có thể từ Thanh-hóa, sau bắt đầu lan ra những nước tầm thường quanh như Trung quốc, Lào, Căm-bốt, Thái-lan, Mã-lai vv. (3).
B – Văn tự cổ
Kỹ thuật luyện kim và các hình khắc trên trống liên minh chứng một chuyên môn văn minh khá hiện đại nhưng sự việc chữ Việt cổ có hay không thì vẫn còn đó trong vòng bỏng đoán.
TheoViệt Sử Lược thì thời trước ông cha ta ghi nhớ bằng lối văn từ thắt gút, tức là chưa xuất hiện văn tự. Nhưng lại theo một trong những “chứng tích” không giống thì rất có thể ta đã có chữ viết, dẫu chỉ nên thời kỳ bắt đầu tìm biện pháp ghi âm. Tiền Hán Thư chép :”Ðời Ðào Ðường có họ Việt hay ở phương nam giới cử sứ bộ đến triều loài kiến thiên tử Trung quốc, biếu con rùa chắc rằng sống tới 1 000 năm, trên sống lưng có tự khắc chữ như bé nòng nọc, ghi việc Trời Ðất mở mang, vua Nghiêu không nên chép call là Quy Dịch “.
Tạp chí Khảo Cổ học tập H 1974 cũng viết :”Trên trống đồng Lũng-củ (Ðồng-văn, Hà-Tuyên) có một trong những hoa văn hoàn toàn có thể là dấu tích của chữ viết” (4).
Năm 1903, vương vãi Duy Trinh, tổng đốc Thanh-hóa, ghi chép những bài ca dao sinh hoạt Thanh-hóa trong Thanh-Hóa quan liêu Phong, đang tìm ra một hệ thống chữ cái và một bài bác ca viết bằng thứ chữ ấy ở thị xã Quan-phong, thuộc Thanh-hóa, nơi nhiều người dân Mường, người thái cư ngụ. Chắc rằng đây là dấu vết chữ Việt cổ, thịnh hành thời 2 bà trưng rồi bị cơ chế đồng hóa của Trung quốc diệt trừ ? mặc dù nhiên, đồ vật chữ ấy vẫn tồn tại sinh hoạt vùng cao nguyên vày khi hai Bà bị thua thảm quân Hán, một trong những người Việt gồm tinh thần quật cường chính sách thống trị ở trong nhà Hán vẫn ẩn lánh sinh hoạt miền thượng du, ni là nơi cư ngụ của bạn Mường, fan Thái.
Những fan này hoàn toàn có thể là hậu duệ của ông cha ta, đặc biệt là người Mường có một trong những phong tục giống người việt cổ : giã gạo như đâm xuống, nhìn giống hình khắc trên trống đồng ; chuyện “Chim Ây mẫu Ưá” (5) của họ tương tự như sự tích bà Âu Cơ đẻ ra một trăm mẫu trứng, nở ra một trăm người con của ta ; họ lại có một số trong những từ ngữ giống đa số từ ngữ cổ của ta như “blời” (trời), “Bua” (vua) vv. Vì vậy chữ viết của họ rất có thể là chữ Việt cổ.
II – CHỮ NÔM
A – nguồn gốc
Nôm có lẽ là do chữ “Nam” gọi chệch đi, “chữ Nôm” có nghĩa là “chữ của bạn phương Nam”, so với “chữ Hán” của fan phương Bắc, tức nước trung hoa (6).
Chữ Hán chiếm địa vị chính thức ở vn suốt thời Bắc thuộc qua thời trường đoản cú trị, tuy nhiên vì chữ hán chỉ có 4 thanh âm (bình, thương, khứ, nhập) trong những khi tiếng Việt có tới sáu thanh âm buộc phải Hán tự không ghi được hết các từ ngữ Việt (7).
Thêm vào đấy, chỉ bao gồm từng lớp trí thức hiểu được Hán từ bỏ nên những chiếu chỉ vua ban bằng văn bản Hán bắt buộc có bạn dịch thì dân mới hiểu. Sử chép :”Năm 1288, phàm gồm tuyên lời nói của vua thì viện Hàn-lâm bắt buộc đưa bản thảo mang lại Ty Hành-khiển đọc trước, cho đến khi tuyên đọc thì giảng luôn luôn cả nghĩa mang đến dân đầy đủ hiểu” (8).
Vì những vì sao như trên, bởi yêu cầu của làng mạc hội, chữ hán việt đã trường đoản cú phát nhằm ghi chép một cách đúng mực và bằng thứ ngôn ngữ thông dụng hằng ngày mọi tín đồ đều hiểu.
B – Thời kỳ xuất hiện
Chưa rõ chữ Nôm vì chưng ai khởi xướng, theo lẽ mà suy chắc bao gồm sự đóng góp của tương đối nhiều người. Cũng không một ai biết đích xác chữ Nôm xuất hiện thêm từ bao giờ. Có không ít giả thuyết :
Thời Hồng-Bàng : Phạm Huy Hổ nhận định rằng “hiệu nước, hiệu vua các dùng chữ nôm nhưng bài bác vị những thần đời vua Hùng gồm có vị tên “nôm na” như : ông Cổng, ông Chấn… những thương hiệu ấy dịch ra Hán tự không nặng nề nhưng tín đồ ta vẫn nhằm nguyên do kính cẩn tên thần nên không đủ can đảm thay đổi. Nhân cố kỉnh ta biết chữ thời xưa sinh ra tự bấy giờ”. Luận cứ này ít thuyết phục vì bài xích vị hoàn toàn có thể do các đời sau lập (9).
Thời Bắc thuộc : Vì vì sao hành chánh, yêu cầu kê khai tên những làng xã ; vì tại sao tôn giáo, những sư tăng có tác dụng sớ cúng bắt buộc biên rõ tên tín chủ, khu vực trú sở… và vị Hán tự ko ghi được đủ đầy đủ âm Việt một cách đúng chuẩn nên chữ hán việt đã được đề ra ngay từ cụ kỷ 1.
Vả lại Sĩ Nhiếp làm Thái thú Giao-châu (187-226), mở ngôi trường dậy chữ nôm (được tôn là Nam bang học tổ ) vớ phải tất cả thứ chữ ghi quốc âm để ưng ý nghĩa thì học trò new hiểu, cố gắng thì chữ Nôm xuất hiện thêm từ vậy kỷ 2. Song theo trần văn gần cạnh thì ngoài Chỉ nam Quốc Âm Giải Nghĩa của mùi hương Chân Pháp Tính, không thấy gồm sách như thế nào chép như thế.
Bố chiếc Ðại Vương : nhiều người dân tin rằng Phùng Hưng tiến công đuổi được quân Tầu, giành lại hòa bình cho nước nhà nên được tôn là “Bố dòng Ðại Vương “, hai chữ “Bố Cái ” là tiếng Việt thuần túy, nếu như được dùng để làm đặt danh hiệu tất bao gồm chữ viết ra được với thứ chữ ấy là chữ Nôm. Vậy thì chữ hán ắt có vào cuối thế kỷ 7, đầu thế kỷ 8.
Ðào Duy Anh, Nguyễn Ðình Hòa lại gạch ra rằng : năm 1479 new thấy Sử cam kết Toàn Thư chép danh hiệu “Bố chiếc Ðại Vương”. Tấm bia ở thường Phùng Hưng, dựng năm 1390, ko thấy chép thương hiệu ấy (10) yêu cầu chưa chắc hẳn chữ Nôm xuất hiện thêm ở cố kỉnh kỷ 7, hay VIII.
Thế kỷ 9, 10 : Theo Ðào Duy Anh thì chữ hán việt được đề ra trên cơ sở chữ Hán hiểu theo âm Việt (gọi là chữ Hán-Việt). Biện pháp phát âm chữ Hán đổi khác từng thời, theo quy chính sách một sinh ngữ, và khối hệ thống âm vận của Hán-Việt dậy làm việc trường học tập cũng thay đổi theo. Ðến thời từ bỏ chủ, sau cuộc giải phóng đất nước của họ Khúc (905-7) âm Hán-Việt mới bước đầu ổn định, không thay đổi nữa bởi vn thoát khỏi sự đô hộ của Trung quốc, không học tập thầy Tầu nữa thì ngôn từ ở trường học cũng bóc tách rời ngoài tiếng nói của người Tầu, có nghĩa là không chuyển đổi từng thời theo ngữ âm trung hoa như khi còn bị Bắc thuộc. Thời Bắc thuộc, ngôn ngữ dậy ở những trường là ngôn từ đời Ðường, căn bạn dạng là tiếng nói miền bắc Trung quốc, quan trọng của đế đô Tràng-an. Học trả Maspéro đã làm phiên bản đối chiếu âm trung quốc ở cuối đời Ðường với âm Hán-Việt thấy khá như thể nhau (11).
Hàn Thuyên : Nguyễn Thuyên là fan Hải-dương, đỗ Tiến-sĩ. Năm 1282, gồm con cá sấu vào sông Phú-lương (Nhị hà) quấy nhiễu, trằn Nhân Tông sai Nguyễn Thuyên làm bài văn xua đuổi cá sấu ném xuống sông, cá sấu bỏ đi. Vua thấy như là chuyện Hàn Dũ (năm 819 cũng làm bài xích văn xua cá sấu) mang đến đổi chúng ta Nguyễn thành họ Hàn, tỏ ý khen ngợi. Bài xích văn xua cá sấu của xứ hàn Thuyên là bài xích văn Nôm thứ nhất được nhắc tới trong sách sử, hiện nay đã thất truyền. Hàn Thuyên còn để ra Hàn luật, một số loại thơ 8 câu 7 chữ, bao gồm niêm hiện tượng phỏng theo thơ Ðường, cần được tôn là Ông tổ thơ Nôm, người đời sau có khi lầm điện thoại tư vấn Hàn Thuyên là “ông tổ chữ Nôm” (12).
Học mang Cadière đoán chữ hán được đề ra từ thời Hàn Thuyên, tuy nhiên Ngô Thì Nhậm, Ðào Duy Anh nhà trương chữ hán đã tất cả từ trước, thời Hàn Thuyên ban đầu được cần sử dụng nhiều.
C – Phép cấu trúc chữ Nôm
Chữ Nôm thoát thai từ chữ Hán, đầy đủ có cha phép cấu trúc chính :
1 – Phép hội ý :
Phép hội ý góp ý nghĩa sâu sắc của hai tiếng hán để ghi một chữ Nôm. Thí dụ : chữ trùm (= fan ở trên những người khác) bởi ghép hai chữ : nhân = người, và thượng = ở bên trên .
Loại này rất hiếm, những nhà nghiên cứu và phân tích chỉ tìm thấy bao gồm 6 chữ là : trời, trùm, sẹo, sánh, rằm, mấy (13).
2 – Phép trả tá :
Phép này có tương đối nhiều lối :
a – Mượn một tiếng hán đã được đại chúng hiểu, không phải giải nghĩa, như : thành thị, an nhàn…
b – Mượn một chữ Hán gồm âm tương tự như âm Việt rồi thêm một vết nháy ”
1 – số đông thành quả :
Ðến đời Trần, thay kỷ 13, chữ nôm mới cách tân và phát triển rộng rãi cùng với Hàn Thuyên, Chu văn An, Nguyễn Sĩ cố gắng vv. Với đi mang lại chỗ hoàn mỹ vào ráng kỷ 18, 19 với hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Nguyễn Gia Thiều… Xin lược kê một vài tác giả nổi tiếng về Nôm cơ mà thơ văn ni còn lưu giữ truyền :
Nguyễn Trãi (1380-1442), tác giả Quốc Âm Thi Tập, gồm 254 bài bác thơ Nôm.Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1515), tác giả Bạch Vân Thi Tập.Lê Thánh Tông (1442-79) : một số bài trong Hồng-Ðức Quốc Âm Thi Tập.Ðoàn thị Ðiểm (1705-48) : Chinh Phụ dìm Diễn Nôm (nguyên tác chữ hán việt của Ðặng è Côn (14).Nguyễn Hữu Chỉnh (1741-87) : Ngôn Ẩn Thi Tập.Nguyễn Gia Thiều (1741-98) : Cung oán Ngâm Khúc.Nguyễn Du (1765-1820) : Truyện Kiều,Văn tế thập nhiều loại chúng sinh vv.Hồ Xuân Hương (có lẽ sống khoảng thời điểm cuối thế kỷ 18, thời điểm đầu thế kỷ 19) tác giả những bài thơ Nôm khét tiếng như : cái quạt, Hang cắc cớ, Ðộng hương tích, Ðề tranh tố cô gái vv. (15).Ngoài ra còn rất nhiều người làm thơ Nôm nổi tiếng như : Nguyễn Công Trứ (1778-1858), Nguyễn Khuyến (1835-1909), Dương Khuê (1839-1902), Tú Xương (1870-1907) vv…
2 – Những triệu chứng tích:
– Bia Hộ Thành Sơn. Năm 1912, học trả H. Maspéro công bố trong Tập san Nghiên cứu BEFEO của trường Viễn Ðông bác Cổ rằng hội chứng tích xưa tốt nhất về tiếng hán mà ông search thấy là 1 trong những tấm bia đời Trần, tạo thành năm 1343, sống núi Hộ Thành (Ninh-bình), bên trên bia có tầm khoảng 20 chữ hán việt tên những làng xóm. Tiếc rằng ông không nói rõ phần lớn tên ấy ra. Tuy nhiên, ta có thể luận rằng chỉ có 20 chữ Nôm thì chắc là văn bia không dài. Theo Ðào Duy Anh thì bia đã biến mất vì tiếp đến những người đi kiếm bia không có bất kì ai thấy tấm bia ấy.
Lạ ở vị trí bia dựng trường đoản cú đời Trần, trải qua từng nào chinh chiến hơn nữa giữ được đến vào đầu thế kỷ 20, rồi bỗng đột nhiên “mất tích” sau khoản thời gian H. Maspéro công bố trên báo.
Trong Văn tương khắc Hán Nôm, có “Bia Ma Nhai” (số 1858) làm việc núi sông núi (cũng điện thoại tư vấn là núi Dục-Thúy tuyệt Hộ Thành Sơn), sinh sản năm 1349, chỉ vỏn vẹn bao gồm bốn cái sắc chỉ của vua trần Hiến Tông mang đến chùa Thủy tô (Non Nước) sở hữu các ruộng đất, cây xanh vv., cuối bia ghi rõ số ruộng khu đất ở phía 2 bên bờ sông thuộc chùa. Siêu tiếcVăn tự khắc Hán Nôm chỉ lược lại chứ không dịch đầy đủ cụ thể của văn bia Ma Nhai phải không rõ bia gồm mang tên phần đông làng xóm bằng Nôm nhưng H. Maspéro đã thấy ko ? Rất rất có thể tấm bia H. Maspéro trông thấy chính là tấm bia này, cùng ông sẽ chép lầm 1349 thành 1343nên không một ai tìm thấy nó ? Còn cái tên “Bia Hộ Thành Sơn” chắc rằng do ông Ðào duy Anh đưa ra để gọi cho tiện chứ chưa phải tên một lớp bia sinh sản dựng từ đời Trần bởi vì mãi đến năm 1842 vua Thiệu-Trị mới đặt thương hiệu núi là “Hộ Thành Sơn” vì chưng thấy hình nỗ lực núi Dục-Thúy/Non Nước y như một tòa thành lũy bảo đảm thành phố Ninh-bình (16).
Thật ra “Bia Hộ Thành Sơn” cũng không hẳn là triệu chứng tích tiếng hán xưa nhất.
– Chuông đồng chùa Vân-bản, vớt được sinh sống bờ đại dương Ðồ-sơn năm 1958. Nai lưng Huy Bá đoán chuông đúc năm 1076, đời Lý Nhân Tông. Mặt chuông có bố chữ Xứ Ông Hà là tên một sở đất.
Ðào Duy Anh ko được thấy chuông tận mắt tuy nhiên xem phó bản của nó sinh sống Viện Bảo Tàng lịch sử dân tộc thì chỉ thấy gồm hai chữ Ông Hà, thiếu thốn chữ Xứ.
– Báo-ân thiền từ bỏ bi ký (bia chùa Báo-ân buôn bản Tháp-miếu, Vĩnh phú), đề năm 1210, đời Lý Cao Tông. Theo một bản vỗ tấm bia chùa, mệnh danh công đức những người đóng góp công của vào chùa, thì khía cạnh trước ghi các địa danh như Ðồng Chài, Ðồng Nhe…, mặt sau tương khắc tên những người cúng ruộng, mỗi tên đều có chữ thằng ở đầu. Toàn bộ có 24 chữ, viết đối với tất cả hai phương pháp giả tá và hình thanh, nhưng nhiều phần theo phép giả tá.
– Thơ văn đời Trần, còn 4 bài xích :
Cư nai lưng lạc đạo (= ở chốn lớp bụi bậm cơ mà vui cùng với đạo Phật), phú của trằn Nhân Tông ;
Ðắc thú lâm tuyền thành đạo (= được hưởng thú suối rừng mà lại thành đạo) là một trong bài ca, cũng của è Nhân Tông ;
Dậy con, của Mạc Ðĩnh bỏ ra ;
Vịnh Hoa-yên tự (chùa Hoa-yên trên núi Yến-tử, tỉnh Quảng-ninh, xây từ đời Lý), của Trúc-lâm đệ tam tổ Huyền Quang.
– kế bên ra, trong Thư viện khoa học Xã Hội sinh sống Hà-nội còn duy trì được 1186 quyển chữ Nôm, chưa kể các Thư viện khác ở trong nước, nghỉ ngơi ngoại quốc hoặc của những tư gia.
Nhà nước phong con kiến chỉ trọng chữ Hán, sử dụng làm chữ ưng thuận để “chở đạo”, bàn những chuyện nghiêm trang “quốc gia đại sự”, hoặc nhằm ban nhan sắc lệnh vv. Chữ Nôm người nào cũng hiểu, thỏa mãn nhu cầu nhu ước của đám đông, ghi được chính xác các thanh âm Việt thì lại bị các nhà Nho khinh là “nôm na truyền tai qué”, chỉ dùng để sáng tác “chơi” đông đảo khi mong muốn tiêu khiển. Phạm Ðình Hổ viết trong Vũ Trung Tùy Bút ” :”Có bạn đem hồ hết sách truyện Nôm và những trò thanh sắc, nghề cờ bạc, rủ rê vui đùa (…) ta bịt tai lại không thích nghe. Ta sẽ học được ít tởm sử nỗ lực mà chữ thời xưa ta ngần ngừ hết” (17).
Vì là đồ vật chữ ko được công ty nước phong kiến thừa nhận là chữ ưng thuận nên không tồn tại quy phương pháp nhất định, ai ý muốn viết sao thì viết, mỗi người một ý cho nên vì vậy cùng một chữ tất cả thể có nhiều cách viết không giống nhau, hoặc và một chữ viết ra bao gồm thể có không ít cách phát âm khác nhau. ý muốn hiểu một bài xích chữ Nôm thường buộc phải đọc toàn bài xích trước rồi bắt đầu dựa theo nghĩa mà lại đoán.
Chữ Nôm được trọng chắc hẳn rằng từ bên Hồ. Hồ nước Quý Ly có thể là người trước tiên muốn đưa chữ hán lên địa vị chính thức. Sau bên Hồ, mang lại thời Mạc Mậu Hợp, đề mục kỳ đệ tứ khoa Tiến-sĩ năm 1565 là 1 bài phú Nôm, một sự kiện trước đó chưa từng có trong lịch sử vẻ vang Khoa cử việt nam (18). Năm 1760, Lê Quý Ðôn làm cho Phó sứ sang trung hoa đã gửi bản khải trước tiên bằng Nôm dưng chúa Trịnh, trần thuật cuộc hành trình. Sau cùng là vua Quang-Trung đang cho tổ chức triển khai khoa thi thứ nhất toàn cần sử dụng Nôm, mặc dù rằng đề mục vẫn tồn tại bằng chữ Hán, vào thời điểm năm 1789 (19).
Từ khi nhà Tây sơn mất, tiếng hán bị đơn vị Nguyễn gạt qua 1 bên mặc dầu khi Nguyễn Ánh không lên ngôi vẫn dùng chữ Nôm để ban sắc đẹp lệnh cho các tướng tá (ít chữ) dễ dàng hiểu. Nguyễn ngôi trường Tộ (1830-71) sẽ dâng điều trần lên Tự-Ðức, viện dẫn thống thiết tương đối đầy đủ lý lẽ nên trọng dụng chữ Nôm, tuy vậy vô hiệu : “Nước ta là một trong những nước có tên tuổi hàng nhị ở phương Ðông cơ mà chỉ 1 mình nước ta không có chữ viết (…). Ta không sử dụng chữ viết riêng rẽ lại dùng chữ Nho, về vạc âm đã không áp theo đúng giọng Trung quốc, cũng chưa phải tiếng ít nhiều của nước ta, đề xuất học nằm trong lòng khía cạnh chữ, phải vận dụng trí nhớ để nhớ mọi phát âm kỳ lạ tai (…) không học tập thì như vịt nghe sấm, thế liệu có phải là phí hơn nửa công lao trí óc ko ? nếu học sách quốc âm, học sinh học nghỉ ngơi nhà, đàn bà con em mình nghe cũng hiểu, vậy nên tuy không đến lớp mà cũng học tập được (…). Ở việt nam những kẻ mưu trí đều đua nhau học tập chữ Hán, vùi đầu đèn sách hết năm này qua năm khác, đề nghị chăng họ có nhu cầu trở thành người trung quốc ? cố kỉnh mà rước nói với người Tầu, bạn Tầu chẳng nghe ra, nói cùng với dân ngu, dân dại dột chẳng gọi (…). “Nói” là để cho tất cả những người ta hiểu, nay mở miệng nói mà không có bất kì ai nghe phát âm cả thì đó chưa hẳn là tiếng fan nữa rồi (…). Thường xuyên tình ai lại không yêu thích cái vốn có của mình. Nước ta coi khinh mẫu vốn có của chính bản thân mình mà quý loại hiếm kỳ lạ của người, bỏ quốc âm của ta cơ mà đem một nửa công tích cầu chiếc ngoắt ngoéo, thật mỉa mai cố !” (20).
Nhà Hồ, đơn vị Mạc, đơn vị Tây Sơn đông đảo ý thức được niềm tin tự chủ, ao ước trọng dụng chữ Nôm, bỏ chữ Hán, bóc tách ra khỏi ảnh hưởng Trung quốc, tiếc rằng cả cha đều bị các sử gia xưa liệt vào hạng “ngụy” !
III – CHỮ QUỐC NGỮ
Chữ quốc ngữ, cũng tương tự chữ Nôm, xuất hiện từ bao giờ và bởi vì ai nghĩ về ra thứ nhất thì cho tới thời điểm bây giờ vẫn chưa có câu giải đáp. Có lẽ quốc ngữ được đưa ra khoảng cuối thế kỷ 16 thời điểm đầu thế kỷ 17, khi các giáo sĩ đến vn truyền đạo. Bạn ta chỉ nói theo một cách khác quốc ngữ là công trình tập thể của những giáo sĩ tây phương (Bồ-đào-nha, Pháp, Ý, Tây-ban-nha vv.) đặt ra để tiện việc truyền giáo, ghi phần đông điều giảng dậy, bởi vì học chữ hán việt hay chữ Nôm ít nhất phải mất ba, tứ năm trong những lúc học quốc ngữ chỉ vài bố tháng.
Sự sinh ra và cách tân và phát triển của quốc ngữ tạm chia ra 4 quy trình :
A – Thời kỳ phôi thai
Giáo sĩ Cristoforo Borri tới Ðàng những năm 1617, mang lại năm 1631 viết sách tường thuật việc truyền giáo, bao gồm ghi mấy dòng bằng quốc ngữ (không vứt dấu, có lẽ vì in vào Pháp ?) nói chuyện giáo sĩ Buzomi đến Ðàng Trong, một hôm đứng coi gánh hát chèo ngoại trừ đường, thấy một anh hề độn bụng béo phệ ra trước người theo dõi moi trong bụng ra một đứa bé nhỏ và hỏi nó :”Con gnoo muon bau tlom laom Hoa Laom Chiam ?” . Giáo sĩ phân biệt những từ bỏ ngữ mà viên thông ngôn giúp vấn đề giảng đạo vẫn dùng để làm hỏi những người dân muốn vào đạo, cùng phát hiện ra viên thông ngôn xưa nay đã dịch bậy khiến người ta tưởng “muốn vào đạo” cùng với “muốn làm bạn Hòa-lan” là một. Từ đấy mới bắt sửa lại câu hỏi thành :”Muon bau dao Christiam Chiam ?” (21).
Xem thêm: Vẽ Tranh Di Tích Lịch Sử - Phong Cảnh Di Tích Di Sản Du Lịch Việt Nam
Vì còn vào thời kỳ phôi thai, chưa đủ chữ đùng, các giáo sĩ cứ tùy tiện để thêm ra, nếu như “bí”, không e dè xen lẫn giờ la-tinh xuất xắc tiếng tây phương như Christiam. Chữ viết tuy chưa tồn tại lề lối nhưng đọc ta vẫn có thể đoán đọc như : laom = làm, chiam = chăng. Vị chữ quốc ngữ không đủ dùng cần năm 1620, mong muốn soạn một quyển sách, những giáo sĩ loại Tên (Compagnie de Jésus) vẫn bắt buộc dùng chữ Nôm.
Năm 1629, Gaspar d’Amaral tới Ðàng ngoại trừ truyền giáo. Vào một bản chép bí quyết rửa tội (1645) tất cả ghi một cái quốc ngữ cổ :”Tau rua mài nhân danh phụ vương và bé và Spirito Santo”. Amaral cũng là người thứ nhất soạn bộ từ điển Diccionario Anamito-Portuguès-Latin (Từ điển Việt-Bồ-La), song chưa kịp đến ấn hành thì mất.
Năm 1636, Antonio Barbosa đến Ðàng không tính và soạn Từ điển Bồ-Việt, cũng không được in.
B – Thời kỳ hình thành : Alexandre de Rhodes (1593-1660)
Nói cho quốc ngữ là tín đồ ta nghĩ ngay đến A. De Rhodes, người Pháp, tu cái Tên. Năm 1624, A. De Rhodes định quý phái Nhật truyền giáo tuy nhiên lúc ấy Nhật đang ngừng hoạt động ngoại giao cần đành cùng một trong những giáo sĩ khác mang lại Ðàng Trong. Năm 1627, tòa Thánh ủy thác cho ông dựng thêm cơ sở ở Ðàng Ngoài. Thuở đầu ông được chúa Trịnh tiếp đón nồng hậu nhưng mang đến 1630, vì bài toán truyền giáo, ông bị trục xuất, đề nghị đi Macao. Từ 1640, nhiều lần ông lén lút trở về Việt-Nam giảng đạo, lúc đó Ðàng trong cũng cấm đạo cực kỳ ngặt. Năm 1645, ông bị kết án tử hình, sau được ân xá nhưng phải tạo lập tức rời lãnh thổ Việt-Nam với từ đấy không quay lại nữa.
Năm 1651, A. De Rhodes viết xong quyển Lịch sử quốc gia Ðàng Ngoài. Ông còn là một người xuất bạn dạng hai quyển sách trước tiên bằng quốc ngữ, in trên La-mã cũng vào năm 1651 :
Phép giảng 8 ngày (để dậy các kẻ ao ước chịu phép cọ tội) và
Từ điển Việt-Bồ-La (Dictionarium lutsitanum). Ðể biên soạn cuốn từ điển này, ông đã nhờ vào hai cuốn từ điển của A. Barbosa và G. Amaral.
Ta nhận thấy chữ quốc ngữ thời bấy giờ sẽ tạm đủ để ship hàng công cuộc truyền giáo, không hề phải xen lẫn giờ la-tinh nữa. Giải pháp viết khá tương tự với quốc ngữ bây giờ tuy còn là một thứ văn áp dịch nghô nghê chứ chưa hẳn tiếng Việt nhuần nhuyễn.
Alexandre de Rhodes không phải là người trí tuệ sáng tạo ra quốc ngữ nhưng gồm công không nhỏ tuổi trong việc thịnh hành quốc ngữ bằng phương pháp cho in sách và từ điển.
C – THỜI KỲ PHÁT TRIỂN : Jean Baptiste Pétrus Trương Vĩnh cam kết (1837-98)
Trương Vĩnh Ký thông thuộc 27 vật dụng tiếng Âu và Á, cả sinh ngữ lẫn tử ngữ. Thoạt đầu làm thông ngôn mang đến Pháp, sau chuyên dậy học tiếng Việt (cho fan Pháp) cùng ngoại ngữ như giờ Pháp, giờ Cao-mên, giờ Lào vv. Cùng viết sách về đầy đủ mọi các loại : dậy học, sưu tầm, nghiên cứu vv. Phần nhiều bằng quốc ngữ. Trương Vĩnh cam kết là bạn Việt thứ nhất đã triệt để khai quật chữ quốc ngữ bởi sách báo, viết tuyệt dịch sách từ chữ thời xưa ra quốc âm.
Nếu A. De Rhodes có công phổ biến chữ quốc ngữ thì cũng chỉ thông dụng trong giới hạn truyền giáo, Trương Vĩnh Ký mới là người thực sự phổ biến rộng rãi chữ quốc ngữ vào dân gian, bất cứ người bao gồm đạo giỏi không. Ông là người có công đầu trong việc đưa chữ quốc ngữ từ bỏ lãnh vực truyền giáo sang địa hạt văn chương. Trường đoản cú Trương Vĩnh cam kết trở đi chữ quốc ngữ mới được dành riêng một địa vị quan trọng trong văn hóa truyền thống Việt.
D – THỜI KỲ TRƯỞNG THÀNH : Nam Phong với Phạm Quỳnh (1892-1945) – trường đoản cú Lực Văn Ðoàn.
a – phái nam Phong cùng Phạm Quỳnh.
Phạm Quỳnh giỏi nghiệp trường cao đẳng Tiểu học. Bước đầu làm việc với ngôi trường Viễn Ðông bác bỏ Cổ, năm 1917 cai quản nhiệm kiêm chủ cây viết tạp chí Nam Phong đến 1932 thì vào Huế giữ lại chức Ngự Tiền công sở (Ðổng lý), rồi Thượng Thư bộ Học và cỗ Lại.
Tên tuổi Phạm Quỳnh nối liền với tờ Nam Phong, viết bằng ba thứ giờ đồng hồ : quốc ngữ, Hán với Pháp. Chữ quốc ngữ hôm nay đã tiến một cách khá lâu năm trên lãnh vực nghệ thuật và thẩm mỹ so cùng với thời Trương Vĩnh ký : trường đoản cú ngữ không thiếu để diễn tả những vấn đề tinh vi như triết lý, nghị luận… một bí quyết tinh vi tuy nhiều lúc còn nặng nề nề vì chưng mượn ở Hán tự. Mặc dù nhiên, đã thấy xuất hiện những cây cây viết linh hoạt như Phạm Duy Tốn, chẳng hèn gì lối hành văn thời sau (thời của từ Lực Văn Ðoàn).
b – tự Lực Văn Ðoàn :
Thời kỳ chữ Hán nên nhường ngôi. Tự Lực Văn Ðoàn được thành lập năm 1933 với đội nòng cốt bao gồm :
Nhất Linh tức Nguyễn Tường Tam (1905-63);Hoàng Ðạo tức Tứ Linh, Nguyễn Tường Long (1907-48);Thạch Lam tức Nguyễn Tường lân (1910-42);Khái Hưng tức trằn Khánh Dư (1896-1947);Thế Lữ tức Nguyễn sản phẩm Lễ (1907-89), bao gồm chỗ chép là Nguyễn Ðình Lễ;Tú mỡ thừa tức hồ Trọng Hiếu (1900-76);
sau mới không ngừng mở rộng đón thêm những người như Xuân Diệu, Ðỗ Ðức Thu vv. Mỗi cá nhân một vẻ, một biệt tài : trào phúng như Tú mỡ thừa ; tâm lý với độc nhất Linh, Khái Hưng ; khi lãng mạn lúc rùng rợn với nỗ lực Lữ…
Tuy quốc ngữ bắt đầu trưởng thành từ thời Nam Phong song trên thực tiễn người ta nghĩ mang đến văn quốc ngữ là nghĩ ngay đến Tự Lực Văn Ðoàn. Với Tự Lực Văn Ðoàn quốc ngữ vẫn lột xác, bay ly ảnh hưởng Hán học, chịu ảnh hưởng của Pháp văn, trở nên trong sáng bình dị, tạo hứng cho người đọc, chữ quốc ngữ đã đi được sâu vào đại chúng. Tự Lực Văn Ðoàn có công phổ biến văn quốc ngữ cùng nhờ quốc ngữ Tự Lực Văn Ðoàn đã “lừng lẫy” một thời.
IV – CHỮ HÁN THỜI SUY
Tuy quốc ngữ dễ dàng học và tiện nghi nhưng không phải được toàn bộ mọi fan hoan nghênh ngay bởi quốc ngữ do những giáo sĩ Tây phương để ra, lại do một số trong những thông ngôn áp dụng buổi đầu, những người dân này hay thiếu đức độ, dựa nuốm Tây hống hách, nên phần lớn Nho gia gồm thành kiến đối với quốc ngữ, đến học quốc ngữ là vong bản, là vọng ngoại, và khi quốc ngữ trở yêu cầu môn thi bắt buộc từ thời điểm năm 1909 thì một trong những Nho sĩ thà là bỏ thi cử, vứt nguyện vọng một đời, còn rộng học đồ vật chữ “con nòng nọc” ấy. Trằn Quý Cáp, thuộc số bạn hiếm, nhận định và đánh giá rõ cực hiếm của quốc ngữ, đã gọi nó mà lại “hồn vào nước” tuy vậy cũng ko thấy tìm kiếm cách thông dụng ; Phan Bội Châu hiểu được quốc ngữ tuy thế đi đâu cũng đều có thư cam kết kèm theo để ghi phần lớn sáng tác bởi quốc âm, tự mình chỉ ghi lấy đều sáng tác bằng văn bản Hán.Chữ quốc ngữ được đặt ra để tiện việc truyền giáo cơ mà đã vượt xa kim chỉ nam truyền giáo buổi đầu của các giáo sĩ nhằm trở buộc phải một công cụ media rất thuận tiện cho tất cả những người Việt.
Ðó là một suôn sẻ không bé dại cho Việt-Nam vì những giáo sĩ đã và đang tìm phương pháp ghi âm giờ đồng hồ Nhật, tiếng trung quốc nhưng không thành công xuất sắc như ở việt nam và Indonésie, nhì nước sử dụng được vật dụng chữ mẫu tự la-tinh.
Nhà Nho trọng chữ Hán, chê quốc ngữ vẫn đành, tín đồ dân quê chần chừ chữ cũng chê : “Học có tác dụng quái gì thiết bị chữ cò quăm truyền tai nhau qué ấy, chữ thánh nhân từ nào lại có chữ thánh cố gắng ? Thánh như thế nào lại dậy nhảm nhí những bé cua, con ốc ấy, đến lũ bà con em nó cũng quá biết nữa là” (22).
Dù Khoa cử đã bị bãi tự 1919, dân ta vẫn liên tiếp tôn sùng chữ thời xưa là thứ chữ để “chở đạo” của thánh hiền, không được quăng quật một tờ giấy có chữ Hán xuống đất, thấy nó rơi bên dưới đất bắt buộc nhặt lên chứ không hề được giẫm lên trên, ko được mang sách chữ Nho ra mà lại gối đầu… Nguyễn Tuân nói :”Ngày xưa ra đường, mẫu điều danh dự tối thiểu của bậc Nho gia chân đó là mỗi thấy lúc chữ thánh hiền đức vương vãi xuống đất phái cúi bản thân xuống nhặt lên cùng để vào những cái bồ khăng khăng (nếu tôi không nhớ lầm thì những bồ đó các cụ ông cụ bà gọi là Kính tích từ bỏ chỉ “ (23).
Và đó là hình ảnh một vậy đồ sùng bái chữ Nho dưới ngòi cây bút châm biếm của Ðặng Thái Mai :”(…) Thấy trời sắp đến mưa mà áo xống còn phơi bên trên dây, cụ nên sang quán ăn xóm mượn chiếc sào nhiều năm để khều mẫu váy của cầm cố bà vì chưng “tay giở sách thánh hiền đức ai lại chỉ dẫn cầm một chiếc váy bầy bà” (…). Cố gắng bắt học sinh thấy một tờ giấy bao gồm dấu chữ thì ngẫu nhiên ở đâu đều buộc phải nhặt quăng quật vào một cái sọt riêng rẽ mà cố gắng đặt tại một chỗ cao cường trong nhà, rồi cứ đến đêm ngày rầm là khênh ra bờ suối mà đốt, đốt chấm dứt hốt hết đụn tro tàn đổ xuống cái nước, cho trôi theo “trường lưu lại thủy”. Cầm mà tất cả một cậu đồ dùng kia trong khi thực hiện cái lễ “tinh hóa” cho một ông xã giấy một số loại đã nói trước phương diện đông đầy đủ Thầy và các bạn :”Thằng Tây nó ko trọng giấy một số loại này đâu (…). Giấy một số loại nó sử dụng vào chuyện không sạch sẽ gì (…). Nếu như những nùi giấy rách nát này mà thiêng liêng đến vậy thì sao họ mất nước ?” (24).
Nguyễn văn Xuân viết trong Phong trào Duy Tân : “Thời tôi lớn lên, Nho học đang tàn, nhưng rủi rớt xuống đất tờ như thế nào là phụ huynh bắt nhỏ cúi xuống lượm lên. Và người hâm mộ biết đồ vật gi xẩy ra không ? chúng tôi phải kính cẩn nhóm lên đầu trước lúc trả nó về địa chỉ cũ. Ở buôn bản quê bây giờ (1970), đôi nơi vẫn còn đó cái tục trọng chữ thánh hiền, tín đồ ta dùng bất kể thứ giấy quốc ngữ, giấy Tây, giấy Mỹ để trở thành giấy vệ sinh, nhưng giấy bao gồm chữ Nho thì tuyệt nhiên không bao giờ !” (25).
Năm 1986, đầu năm Bính Tý, đầu tiên tôi download được sinh sống Paris một tờ giấy hồng điều gồm hai chữ Ðại Cát. Tôi hí hửng mang về treo trong phòng khách tí hon, tại 1 chỗ trống mặt dưới hình ảnh ông tôi. Dì tôi phát hiện ra bắt gỡ ra, do chữ của thánh hiền cần thiết đặt dưới bất cứ cái gì. Tờ giấy chớp nhoáng được nâng lên cao ngang với chiếc hình ảnh tuy bị lệch qua 1 bên, bởi không còn chỗ nào khác cùng cũng ko thể cải thiện hơn vì hình ảnh ông tôi đã sát trần nhà !
———————————–
CHÚ THÍCH
1– Ngô Thì sĩ, Việt Sử Tiêu Án, tr. 38.1 – trần Quốc Vượng, Lịch Sử Việt-Nam, I, tr. 388. Trích Hậu Hán Thư.2 – Phạm văn Sơn, Lịch Sử Toàn Thư, tr. 145 – Biên Niên, tr. 24.3 – Phạm Minh Huyền vv., Trống Ðông-Sơn, tr. 35-8.4 – Thái Kim Ðỉnh, Năm rứa kỷ văn Nôm tín đồ Nghệ, tr. 13-4.5 – Trương Sỹ Hùng, Sử thi thần thoại cổ xưa Mường, tr. 159-60.6 – Phạm Ðình Hổ viết trong Vũ Trung Tùy Bút, tr. 38 :”Ðời Lê Trung Hưng về sau, giấy tờ chốn cửa ngõ công hay được dùng riêng một lối chữ nam, ban sơ là chống dân làm hàng fake mới theo Hoa văn đặt ra một lối chữ việc quan”, phương diện khác, trang 18, ông chê “chữ Nôm” nặng nề học vv., bởi vậy là Phạm Ðình Hổ bao gồm phân biệt chữ hán việt khác “chữ nam”?Chữ Nho ta không call là “chữ Bắc”, lại điện thoại tư vấn “chữ Hán”, hợp lý và phải chăng vì thời Hán nước ta quan trọng đặc biệt mở nhiều trường dậy học ?7 – Trương Bá Cần, Nguyễn ngôi trường Tộ, tr. 78.Nguyễn Ðình Hòa,Văn học Nghệ Thuật bộ bắt đầu (Hoa-kỳ), số 7, 11/1985 : Theo A. Haudricourt thì tiếng Việt ban đầu không bao gồm thanh điệu, tới cố kỉnh kỷ vật dụng VI chỉ tất cả 3, mãi đến núm kỷ XII mới gồm đủ 6 âm như hiện nay nay.8 – Thực Lục, II, tr. 62.9 – Nguyễn Ðình Hòa,Văn học Nghệ Thuật bộ mới, số 7 : thuyết của Phạm Huy Hổ.10 – Văb học tập Nghệ Thuật, số 7 – Ðào Duy Anh, Chữ Nôm, tr. 42.11 – Văn học tập Nghệ Thuật, số 7, tr. 58.12 – è văn Giáp, Lược truyện các tác gia Việt-Nam, tập I : bài xích thơ đuổi cá sấu in trên Tứ Dân Văn Uyển hồi đầu thế kỷ XX nói là của đất nước hàn quốc Thuyên với được một số sách báo in lại, đúng ra là của Phó bảng Nguyễn Can Mộng ngụy tạo để nghịch chơi, nhớ tiếc rằng lời cải thiết yếu in trên một trong những báo sau đó ít fan được phát âm nên không ít người vẫn tưởng là của đất nước hàn quốc Thuyên thực. Tuy nhiên nếu gọi kỹ vẫn thấy toàn bài không tồn tại lấy một từ ngữ cổ, thơ cũng không viết theo thể Hàn luật, khó rất có thể tin là của hàn quốc Thuyên.13 – Ðào Duy Anh, Chữ Nôm, tr. 64.14 – Một số chủ nhân trương là bản dịch xưa nay được xem như là của Ðoàn thị Ðiểm chính thực là của Phan Huy Ích, song không có bất kì ai đưa ra được những minh chứng đích xác, toàn bộ vẫn chỉ là bỏng đoán.15 – khoảng chừng năm 1962, trằn Thanh Mại tìm ra được một hồ nước Xuân Hương, tác giả tập Lưu mùi hương Ký (gồm cả thơ chữ hán việt lẫn chữ Nôm), sống sinh hoạt Thăng-long vào đầu thế kỷ 19, nguyên quán ở Nghệ-an. Mặc dù nhiên, văn phong, khí phách của tác giả Lưu hương Ký khác xa tác gíả những bài xích thơ Nôm truyền tụng đề nghị trong hiện tại tình chưa thể xác quyết hai tín đồ là một.16 – Nguyễn quang quẻ Hồng, Văn xung khắc Hán Nôm, tr. 1023.17 – Phạm Ðình Hổ, Vũ Trung Tùy Bút, tr. 18.18 – è Lê Sáng, Phùng tương khắc Khoan, tr. 30.19 – Nguyễn Trọng Thuật, Nam Phong, số 182, 3/1933.20 – Trương Bá Cần, Nguyễn ngôi trường Tộ, tr. 255-7.21 – C. Borri, Relation de la nouvelle mission…, tr. 102-3.22 – nai lưng Duy Nhất, Nam Phong, số 47, 5/1921.23 – Nguyễn Tuân, Chuyện Nghề, tr. 203-4.24 – Ðặng Thái Mai, Hồi Ký, tr. 168.25 – Nguyễn văn Xuân, Phong Trào Duy Tân, tr. 207.
